Bezoekers van ‘Energy Junkies’ beseffen dat de aarde niet alleen toebehoort aan de mensen die nu leven, blijkt uit hun tekeningen. “Intergenerationele verantwoordelijkheid is door klimaatverandering een heel urgent probleem geworden.”
Alle kinderen die nu worden geboren, zullen als ze oud zijn zeer ernstige gevolgen van klimaatverandering ervaren, zo staat in het laatste IPCC-rapport. Denk aan hittegolven, overstromingen en droogtes. Hun kinderen en kleinkinderen zullen, als de temperatuur op aarde blijft stijgen, nog meer met klimaatontwrichting te maken krijgen.
Kijkend naar de tekeningen gemaakt door bezoekers van de tentoonstelling ‘Energy Junkies’ is ‘generaties’ een thema dat regelmatig komt bovendrijven. Op de ene tekening staat bijvoorbeeld een brandende aarde, waarvoor de vorige generaties ‘bedankt’ worden. Een andere tekening is positiever en gaat uit van een blije aarde die wordt doorgegeven aan de volgende generaties.
Bekijk een kleine greep uit de toekomsttekeningen via onderstaande slideshow:
Het aantal mensen dat in de toekomst geboren zal worden, is naar verwachting vele malen groter dan alle mensen die tot nu toe hebben geleefd. Hebben wij, de levenden, een morele plicht om ons te bekommeren om de mensen die na ons komen? “Op het moment dat je kinderen op de wereld zet, heb je de morele plicht om voor hen te zorgen”, zegt Femke Takes, opvoedingsfilosoof aan de Radboud Universiteit Nijmegen. “Die zorg kun je extrapoleren naar toekomstige generaties. Intergenerationele verantwoordelijkheid is door klimaatverandering een heel urgent probleem geworden.”
Nadenken over later
Takes heeft wel een voorbeeld van hoe verantwoordelijkheid nemen er níét uitziet: “Ik las over metalen die we uit de bodem van de oceaan kunnen halen, Daar zouden we dan 140 miljoen elektrische auto’s mee kunnen produceren. Denkend aan toekomstige generaties is dit echt onzin. Het maken van 140 miljoen auto’s gaat om nu je behoefte bevredigen, over consumptie op de korte termijn, en niet over nadenken over later.”
In het belang van de huidige kinderen en de kinderen die nog gaan komen, zit verantwoordelijkheid ook in positief blijven. “Ik weet niet of je de kinderen die nu worden geboren, deze wereld nog toewenst”, vraagt Takes zich af, “want het wordt toch wel heel precair met de temperatuur op aarde. Je ziet het ook aan kinderen zelf, die ongerust en angstig zijn over het klimaat. Dat manifesteert zich in de opvoeding. De vraag die we ons moeten stellen is: hoe verhouden we ons daartoe?”
Er is een tekening van twee ouders met twee kinderen, waarbij staat: ‘Ik hoop op een veilige en gezonde leefomgeving voor een gezin.’ Hoop alleen gaat ons waarschijnlijk niet redden, reageert Takes, maar het is wel heel belangrijk om een positief beeld te houden. “We zitten in een rampzalige situatie, maar je kunt kinderen niet continu confronteren met zo’n dystopisch perspectief van ‘welkom in deze wereld die naar de filistijnen gaat’. Met optimistische taal kunnen we kinderen zekerheid bieden, door te zeggen dat het anders kan, dat we kunnen veranderen en dat onze mooie wereld het waard is om te koesteren en conserveren. Het grootste gevaar, zowel voor de situatie nu als richting toekomstige generaties, is morele onverschilligheid. Zo’n houding van ‘na ons de zondvloed’ kunnen we ons niet veroorloven.”
Geen conflict, maar solidariteit
Sinds de laatste Provinciale Statenverkiezingen, waar de BoerBurgerBeweging (BBB) een overwinning behaalde, is er discussie gaande over de macht van oudere generaties, die relatief vaak BBB stemden. Is het gerechtvaardigd dat ouderen een conservatievere houding met betrekking tot het klimaat hebben, terwijl zij de negatieve consequenties van klimaatverandering niet zullen meemaken?, vroeg politicoloog Kiza Magendane zich bijvoorbeeld af in NRC.
Zouden jongeren een grotere stem moeten krijgen, aangezien vooral zij met de gebakken peren zitten? Geen goed idee, aldus Takes. “Het feit dat je er als oudere over twintig jaar niet meer bent, ontslaat je niet van je verantwoordelijkheid richting volgende generaties. Ik denk juist dat intergenerationele solidariteit heel belangrijk is en dat we moeten oppassen met conflictposities bedenken. Dus niet zeggen: jongeren moeten meer macht krijgen, want die willen dat er iets verandert. Ten eerste kun je wat ouderen en jongeren willen niet generaliseren. Ten tweede denk ik dat de discussie meer moet gaan over voor elkaar en voor de aarde zorgen in plaats van de verschillen uit te vergroten tussen generaties. We zitten met z’n allen op deze planeet en zullen het met z’n allen moeten doen. En dat gaat, denk ik, beter in een constructieve taal van vrede dan door middel van conflicterende belangen.”
