'Gebruik je lichaam om robots aan te sturen'

Met grote precisie brengt een robotarm het portier naar de auto, remt af en zet het ding op zijn plek. Het is een goed voorbeeld van hoe robots nu werken: ze zitten vooral weggestopt in fabrieken. Van samenwerking met mensen is amper sprake. De robot krijgt instructies van een mens en doet dan afgeschermd van de omgeving een kunstje in een kooi.

Wat levert dit onderzoek naar dit soort nieuwe manieren van sturen ons als maatschappij op?

“We weten dat er erg veel verkeersdoden zijn, dus er is veel te winnen met technologie. Door een betere interactie tussen bestuurder en automatische regelaar te ontwerpen kun je imperfecte automatische systemen sneller veilig introduceren. Ons onderzoek laat zien dat een succesvolle samenwerking tussen bestuurder en voertuig veiliger is dan elk apart. Idealiter maakt die samenwerking het mogelijk elkaar te ondersteunen en van elkaar te leren. Dat onderzoek ik met mijn VIDI-onderzoeksbeurs van NWO.”

Kan je zo’n stuur zien als een verlengstuk van ons mensen?

“Ja, zo kan je dat wel zeggen. Stel, je hebt een tennisracket of een drumstick in je hand. Dan is dat echt een verlengstuk, waarmee je tegen een bal slaat of op een drum ramt. Maar we gaan nog een stap verder, want onze technologie voor robots heeft een eigen wil. Daarom kan je het beter vergelijken met paardrijden. Dat dier heeft ook nukken. Daar moet je echt mee samenwerken. Wanneer ik een joystick, robotpak of stuur ontwikkel dat jou tegengas geeft, dan kan je van elkaar leren. Jij snijdt bijvoorbeeld een bocht anders aan dan ik. Daar moet je ook de vrijheid voor krijgen, zolang je dat op een veilige manier doet. Dat geldt ook voor wanneer er auto’s aan de kant van de weg slordig ingeparkeerd staan; dan zul je iets meer naar het midden gaan rijden. Dat wij als mensen ons voortdurend aanpassen aan onze omgeving maakt ons zo succesvol.”

Stel nu dat we hier over twintig jaar weer op een bankje op de campus van de TU Delft zitten voor een interview. Is er dan veel om ons heen veranderd?

“Jazeker. Dan zie je hier niet alleen mensen, maar ook robots. Ze brengen bijvoorbeeld een pakketje rond of vertellen mensen waar ze heen moeten. Ook vliegen er waarschijnlijk drones rond. Ik denk dat we vooral servicerobots zien: de een vliegt en de ander rijdt op wielen. In de laboratoria en werkplaatsen op de campus zal je ze ook zien. Dan helpen ze om zware dingen te tillen en we werken er nauw mee samen, wellicht als robotpak.”

Heeft u dan nog werk?

“Dat denk ik wel. Mijn werk wordt bijvoorbeeld alleen maar relevanter, omdat er meer robots zijn die met mensen samenwerken en aangestuurd moeten worden.”

Jeuken uw handen als u denkt aan hoe we hier over twintig jaar zitten?

“Best wel. Ik vind het heel interessant om de opkomst van de robots buiten de fabrieken mee te maken. Niet alleen om mee te denken over hoe we ze moeten besturen, maar het interesseert me ook echt om dingen te maken. Ik werk met studenten en promovendi met frisse, nieuwe ideeën. Mijn grootste vijand is mijn enthousiasme, want ik kan niet alles zelf doen.”

Waar u wel tijd voor vrij wilt maken is discussie over hoe we robots moeten ontwikkelen. U pleit voor nieuwe conferenties. Wat moeten we ons daarbij voorstellen?

“Meer mensen moeten gaan nadenken over de introductie van robots in onze omgeving. In de jaren veertig en vijftig waren er discussies tussen wetenschappers uit verschillende disciplines tijdens de Macy-conferenties over cybernetica in New York. Daaruit kwam het belang van feedback naar voren. Dat een systeem in interactie met elkaar en de omgeving ontworpen en begrepen moet worden. Je kijkt daarbij niet alleen naar een persoon, maar ook naar de interactie met een ander en de omgeving. Hoe beïnvloedt dit alles elkaar? Het is daardoor heel interdisciplinair, het heeft te maken met meerdere vakgebieden. Aan die conferenties deden vroeger niet alleen ingenieurs, maar ook antropologen, biologen, neurowetenschappers en economen mee.”

“Ik heb als doel om nieuwe Macy-conferenties voor wetenschappers op te zetten, waarbij er discussie ontstaat over hoe we robotica en kunstmatige intelligentie moeten ontwerpen. Daarbij moet de samenwerking en interactie met menselijke gebruikers zitten ingebakken. Er is nu al vaak frustratie over ontwerpen, bijvoorbeeld als we niet begrijpen hoe we een moderne deur moeten openen of de vaatwasser niet alles goed schoonmaakt. Straks hebben we robots om ons heen en als die niet goed met ons communiceren worden de ergernissen nog veel groter dan nu. Je kunt het niet alleen aan het bedrijfsleven overlaten om dit in goede banen te leiden, daar zijn ook onafhankelijke wetenschappers voor nodig. En zelfs breder dan dat. Eigenlijk moeten we daar allemaal over nadenken, want het raakt ons allemaal en ik wil daarom juist veel mensen bij deze discussie betrekken.”