Naar de content

5 vragen over een Noordzee zonder visserij

Heel Nederland vegan: Biodiversiteit van de zoute natuur

iStock

Stel dat heel Nederland alleen nog plantaardig eet: dan eten en vangen we ook geen vis meer. Wat zou er gebeuren met de biodiversiteit en het ecosysteem van de Noordzee zonder visserij? Mariene ecoloog Gerjan Piet geeft antwoord.

6 september 2023

In 1960 at de aardbewoner gemiddeld tien kilo vis per jaar. Zestig jaar later is de wereldwijde consumptie verdubbeld naar ruim twintig kilo per persoon. We zijn steeds meer vis gaan eten en dat heeft de biodiversiteit in de zeeën en oceanen geen goed gedaan. Ook op onze eigen Noordzee is de visserij de laatste anderhalve eeuw sterk geïntensiveerd. Het aantal schepen en vissers nam af, maar de vangtechnieken werden door mechanisering schadelijker.

De Nederlandse Noordzee telt 57.480 km² en is daarmee ons grootste natuurgebied. Om de biodiversiteit van de zoute natuur te behouden en herstellen, moeten we anders gaan eten. Wat als we de vissen in de zee laten? In een vegan Nederland eten we geen vlees, zuivel en eieren meer, maar ook geen vis. Wat zou dat betekenen voor de natuur van de Noordzee?

Mariene ecoloog Gerjan Piet van Wageningen Marine Research doet onderzoek naar duurzaam gebruik van de zee en de effecten van visserij op het ecosysteem. Aan de hand van vijf vragen gaat hij in op een toekomst zonder visconsumptie en -vangst.

De vragen

Hoe brengt visserij schade toe aan de Noordzee?
“Een grote impact is natuurlijk dat vissen doodgaan door vis te vangen, dat spreekt voor zich. Een wat meer onderbelicht effect is verstoring van de zeebodem. De Nederlandse visserij werkt veel met sleepnetten. Vroeger had je op de zeebodem meer harde structuren zoals oesterbanken, met de hele biodiversiteit die daarbij hoort. Door sleepnetten zijn de oesterbanken grotendeels verdwenen en die zullen met het huidige gebruik ook niet terug komen.”
Herstelt het ecosysteem zich vanzelf wanneer we zouden stoppen met visserij?
“Als er nu besloten zou worden om geen vis meer te vangen, dan zijn sleepnetten niet meer nodig. Het bodemleven, en met name het bodemleven dat die harde structuren creëert, zal grotendeels herstellen. De bodemfauna zal veel diverser worden, wat gunstig is voor vissen, maar ook voor zeezoogdieren als bruinvissen en zeehonden. In recente jaren is het beheer van de visserij overigens al veel strenger geworden. Voor de vangst van commerciële soorten als schol, tong en haring zijn striktere quota opgesteld, waardoor we herstel zien in deze visbestanden. Maar voor een aantal niet-commerciële vissoorten is de druk van de visserij nog steeds veel te hoog. Sommige soorten zijn gewoon verdwenen. Zou je stoppen met visserij, dan komen die niet ineens terug. Los daarvan hebben we inmiddels een klimaatverandering die er keihard overheen komt, waardoor sommige soorten wellicht verdwijnen en andere soorten vanuit het zuiden hierheen komen. Het ecosysteem is in beweging.”
Naast visserij zijn zandwinning, olie- en gasboringen, scheepvaart, recreatie, windmolenparken ook bedreigingen voor het leven in de Noordzee. Waarin zit het grootste risico?
“Kijk je naar alle verschillende activiteiten die wij doen op de Noordzee, dan is de visserij nog steeds de schadelijkste factor. Een derde tot de helft van de totale verstoring van het ecosysteem komt op het conto van de visserij. We zijn met steeds meer mensen en iedereen moet eten. Op het land zeggen we: je kunt beter de soja eten dan de koe. Worden we met z’n allen vegan, dan kun je dat proces ook toepassen op de zee. De enige manier om veel meer extra productie uit de zee te halen, is door ‘lagere’ soorten uit het voedselweb te consumeren. Dus minder vis en meer oesters, mosselen en zeewier, waarvan natuurlijk alleen die laatste vegan is.”
Wordt de Noordzee weer een rijke wildernis als we stoppen met visserij?
“Wanneer je kan spreken van een gezonde toestand in de Noordzee, dat is de grote vraag. Het makkelijke antwoord is: als we voldoen aan de beleidsrichtlijnen voor een gezond milieu, daar zijn indicatoren voor. Voorlopig staan we nog ver van die doelstellingen af. Verstoring van de biodiversiteit door visserij is al meer dan duizend jaar gaande. Wanneer was de Noordzee nog echt natuurlijk? Het punt waarop je zegt ‘vanaf nu is de zee geen wildernis meer’ is heel arbitrair.”
Waarom is het belangrijk om een gezond mariene ecosysteem te hebben?
“In mijn opzicht ten eerste vanwege de intrinsieke waarde van het natuurgebied. Er is geen enkele reden dat wij de natuur en andere diersoorten mogen exploiteren zoals we dat nu doen. Los daarvan zijn wij voor veel dingen aangewezen op de zee. Voor de hand liggend is natuurlijk voedsel. Daarnaast is de bodemfauna heel belangrijk om koolstof uit de atmosfeer vast te houden, wat voor het klimaat inmiddels cruciaal begint te worden. Veel van die bodemcapaciteit is inmiddels opgebruikt, terwijl er nog steeds veel koolstof de zee ingaat. De burger ziet alleen een visje of oester op zijn bord liggen, zonder zich te realiseren wat er onder water allemaal gebeurt waar wij baat bij hebben.”