Op een landgoed vlak bij Amersfoort zijn 160 omgewaaide bomen aangetroffen in het veen. Het blijkt een bos van 12.900 jaar geleden te zijn. De bomen gingen dood toen de Jonge Dryas begon, en het voor het laatst ijzig koud werd in ons land.
Drenthe herbergt misschien wel 2500 pingoruïnes. Deze kuilen in het landschap zijn relicten uit de ijstijd, toen de bodem hier permanent bevroren was. Maar welke kuil is een echte pingoruïne? Scholieren uit Norg gaan op onderzoek uit.
In Amsterdam is tot maart 2015 een expositie te zien over de grote zoogdieren die tijdens de ijstijden het noordelijk halfrond bevolkten. Een combinatie van echte fossielen, replica’s en artificiële modellen, die je soms kippenvel bezorgen. Geen nieuwe snufjes zoals 3D of landschapsreconstruct...
In de serie Elementaire Deeltjes verscheen onlangs een nieuw deeltje met als thema IJstijden. Volgens auteur Gemma Venhuizen is deze uitgave in het Nederlandse taalgebied geen overbodige luxe, want de meeste boeken over dit onderwerp gaan over de ijstijd op het Amerikaanse continent. Tijd voor...
De smalle zeestraten die de grote zeeën en oceanen met elkaar verbinden spelen een cruciale rol bij de verandering van het klimaat. Momenten waarop zulke doorgangen in het geologische verleden werden afgesloten of juist weer open gingen kwamen dikwijls overeen met het moment waarop een vrij pl...
Een beetje kanovaren en verse vis en vlees roosteren boven een vuurtje. Zo moet het leven van de eerste bewoners van het Nederlandse kustgebied er zo’n 9000 jaar geleden uit hebben gezien. Het nieuwe boek ‘Schatten van het mammoetstrand’ doet verslag op grond van de laatste o...
Het is niet toevallig dat juist in Drenthe het eerste Nederlandse geopark ligt. Die provincie is immers rijk aan archeologische en geologische fenomenen, zoals de hunebedden en een landschap gevormd door de laatste ijstijden. De initiatiefnemers willen ‘het verhaal van De Hondsrug’ duidelijker...
Een wonderlijke ervaring. Enkele graafmachines zijn nog maar een paar uur bezig met het graven van een grote kuil in een weiland bij Winterswijk. Honderden kubieke meter op het oog doodgewone zwarte grond worden door de af en aan rijdende vrachtwagens naast de kuil uitgestort. Wie goed kijkt z...
Het is zo moeilijk je voor te stellen dat ons land in een ver verleden werd bedolven door kilometers dik pakijs en oprukkende gletsjers. Dat Nederland ooit een poolwoestijn was, bewijst een verticale zandmuur in Drenthe, onlangs gedoopt als de Steilrand Donderen. De zandmuur leest als...
Een hazenkaak die deze zomer werd gevonden bij de Zandmotor bij Ter Heijde blijkt ruim 35.000 jaar oud te zijn. Het dier moet dus in de laatste ijstijd over de steppe hebben rondgelopen, tussen de mammoeten, neushoorns en wisenten.
Als de mens niet zo veel broeikasgas uit zou stoten zouden we onherroepelijk in de kou komen te zitten. De vraag is alleen wanneer.
Dit dossier geeft een korte inleiding over massa-extincties en verwijst door naar diepgaandere artikelen. De vijf massa-extincties uit het verleden en de huidige uitsterving komen aan bod.
De eerste grote massa-uitsterving op aarde vond plaats rond 445 miljoen jaar geleden. Vooral de organismen in de oceaan stierven massaal uit. Op het land echter niet, omdat het land simpelweg nog nauwelijks bewoond was. In tegenstelling tot veel andere massa-extincties zijn bijna alle wetensch...
Sinds de laatste ijstijd heeft Nederland een flinke metamorfose ondergaan. De steppeplanten moesten wijken voor veenmoerassen, de elanden voor koeien en het land voor zee. Onlangs zijn deze mijlpalen in de recente Nederlandse geologische geschiedenis in atlasvorm verschenen.
‘De gootsteen van Noordwest-Europa’ wordt Nederland ook wel genoemd. Zoals zich in een afvoerputje allerhande etensresten ophopen, zo is ons land de afgelopen honderdduizenden jaren een vergaarbak geworden voor buitenlandse stenen, die door rivieren en gletsjers zijn aangevoerd.
Krimpscheuren vind je in allerlei soorten en maten. Denk maar aan aan zeshoekige basaltzuilen die ontstaan bij het stollen van lava, of aan opdrogende klei: daarin zie je een heel patroon van barstjes tevoorschijn komen. Bij strenge vorst kunnen zelfs met ijs gevulde scheuren ontstaan. Zulke i...
Je hebt er vast weleens een gezien, in Drenthe, Gelderland of Overijssel. Misschien ben je er wel gaan pootjebaden, of heb je op de oever zitten picknicken. Maar wat op het eerste gezicht een doodgewoon meertje is, blijkt in feite te zijn ontstaan door een heuvel met een kern van ijs: een ping...
Een tent heeft haringen nodig om niet weg te waaien, een schip gaat voor anker om niet weg te drijven. En een huis? Dat staat uit zichzelf al muurvast, zou je denken. Maar een goede fundering is onmisbaar om te voorkomen dat huizen in de bodem wegzakken, zeker in een voormalig veenmoeras als A...
Tegenwoordig kun je alleen in de winter een sneeuwmuts op de Mauna Kea op Hawaii vinden. Tijdens het laatste glaciaal was dat wel anders. Toen lag er een heuse ijskap van 70 vierkante km op de 4 km hoge, vulkanische berg.
Elke twee weken verschijnt op Kennislink een gastcolumn. De columnist is steeds een andere onderzoeker, die vanuit zijn of haar vakgebied schrijft over de wetenschap achter een gebeurtenis in de maatschappij of uit ons dagelijks leven. Deze week: sterrenkundige Kees de Jager over de ijstijden ...
Tegenwoordig is erosie door de mens enorm. Versnelde erosie in het verleden zou echter de oorzaak zijn van de ijstijd waarin we nu leven. Nieuw onderzoek verwijst die theorie naar de prullenbak.
Tijdens het laatste glaciaal (‘ijstijd’) braken er af en toe enorme hoeveelheden ijsbergen af van de ijskappen. Na (gedeeltelijke) smelt ontstond zo een zoetwaterdeksel. Dit deksel isoleerde de oceaan prima door warmte uit de diepere oceaan niet te laten ontsnappen.
Door leegloop van een Noord-Amerikaans zoetwatermeer steeg de wereldwijde zeespiegel met een meer dan een meter per eeuw. Een halve meter kwam erbij voor Nederland door bodemdaling.
Dat het internationale klimaatpanel IPCC niet handig bezig is, wist Salomon Kroonenberg al in 2007. In zijn boek De menselijke maat zette hij uiteen hoe ingewikkeld het klimaat wel niet is, en dat broeikasgassen zeker niet de hoofdrol spelen die de IPCC hen toekent.
Het botsen van aardplaten vormt gebergtes. Hoe sneller, hoe hoger het gebergte. Nieuw onderzoek toont een ander fenomeen: eroderende gletsjers houden het gebergte juist laag.
Nederland strijdt al eeuwenlang tegen het water. Met veel succes meestal. Maar de zeespiegelstijging en bodemdaling bedreigen ons land.
Sinds drie miljoen jaar koelt de atmosfeer langzaam af en kent de aarde ijstijden. Een miljoen jaar geleden werden die ineens een stuk kouder. Onderzoekers van het KNMI en de Universiteit Utrecht schrijven in Nature dat twee samenvloeiende ijskappen daar de oorzaak van zijn.
Op vijf momenten in de geologische geschiedenis vond massale uitsterving plaats. Shanan Peters meldt in Nature dat het dalen en stijgen van de zeespiegel een enorme invloed heeft gehad op de bodems, dus op het leven erop en dus op de uitsterving ervan. Hij verwerpt andere oorzaken zoals de ins...
De mammoet die in 2002 in de permafrost van Siberië is gevonden, leefde ongeveer 22.500 jaar geleden in de laatste ijstijd, het Weichselien. Deze mammoet leefde op een boomloze steppe en at grassen, mossen en wilgentakjes. De aanwezigheid van mestschimmels bewijst dat dit exemplaar zelfs mest ...
Ongeveer 8200 jaar geleden liepen de Noord-Amerikaanse smeltwatermeren in twee fasen leeg. In de gebieden rondom de noordelijke Atlantische Oceaan zorgde dit voor een afkoeling van enkele graden. Op dit onderwerp promoveert Ane Wiersma (VU, Amsterdam) op 13 mei.