Van lezen bij te weinig licht krijg je slechte ogen en van ’s avonds laat eten word je dik. We hebben het allemaal wel eens gehoord, maar klopt het ook? Kennislink dook in de wereld van de medische mythes en zocht het uit. Deze keer: lezen bij weinig licht is slecht voor je ogen.
Mensen die graag lezen, hebben het waarschijnlijk maar al te vaak gehoord: moet er een lampje aan, zo verpest je je ogen! Volgende keer toch maar liever lezen bij voldoende licht of is dat nergens voor nodig?
Een lampje is niet persé nodig. Lezen bij voldoende licht is ontspannen voor je ogen, maar lezen bij weinig licht richt geen blijvende schade aan.
Licht omgezet in beeld
Het oog is een complex waarnemingszintuig. Het bestaat uit allerlei losse onderdelen die er gezamenlijk voor zorgen dat binnenkomend licht wordt omgezet in een beeld.
Aan de buitenkant van je oog bevindt zich het hoornvlies. Hier wordt binnenkomend licht opgevangen en doorgestuurd naar de iris die daarachter ligt. De ruimte tussen het hoornvlies en de iris is gevuld met een waterachtige vloeistof. Die vloeistof zorgt voor de nodige breking van het licht. De iris is een membraan waarin in het midden een opening zit, de pupil. De iris en de pupil kunnen met behulp van spiertjes van grootte veranderen, zodat de hoeveelheid licht die het oog binnenkomt gereguleerd kan worden.
Hier zie je de pupil duidelijk groter en weer kleiner worden.
Wikimedia CommonsAchter de pupil ligt de lens, die omgeven is door kleine spiertjes. Die spiertjes houden de lens op hun plek, maar zorgen er ook voor dat de lens zich kan afplatten of verdikken zodat we objecten ver weg respectievelijk dichtbij goed kunnen zien. De ruimte achter de lens is gevuld met een geleiachtige vloeistof. Daar moet het licht doorheen om uiteindelijk terecht te komen op het netvlies.
Het netvlies is gevuld met miljoenen lichtgevoelige cellen, die zijn onderverdeeld in twee typen: staafjes en kegeltjes. Staafjes zijn erg lichtgevoelig, maar kunnen geen kleuren onderscheiden. Ze zorgen ervoor dat we bij weinig licht toch nog iets kunnen zien. Kegeltjes, daarentegen, werken het beste in fel licht en zorgen voor de detectie van kleuren en het waarnemen van details.
Wanneer er licht valt op de staafjes of de kegeltjes komt er een reactie op gang waarbij het licht wordt omgezet in een elektrisch signaal. Via de oogzenuw verplaatst dit signaal zich naar de hersenen waar er een beeld van wordt gemaakt.
Tegenstrijdige signalen
Wat gebeurt er nu tijdens het lezen bij weinig licht? Op het moment dat je een donkere ruimte binnenkomt, past het oog zich op verschillende manieren aan. Spieren rond de iris ontspannen zich, zodat de pupil groter wordt en er meer licht het oog binnen kan vallen. Ook de staafjes, kegeltjes en zenuwcellen op het netvlies passen zich aan zodat ze optimaal kunnen werken bij weinig licht. In een donkere ruimte kun je dus goed blijven zien. Maar wie in die donkere ruimte ook nog wil lezen, vraagt veel van zijn ogen. Om te kunnen lezen moet je oog zich namelijk focussen op de woorden in je boek. Om dat voor elkaar te krijgen trekken de spieren rond de iris en de lens zich samen.
Het oog krijgt tijdens het lezen bij weinig licht dus tegenstrijdige signalen. Aan de ene kant moeten de spiertjes in het oog zich ontspannen om zoveel mogelijk licht door te laten, maar aan de andere kant moeten ze zich aanspannen om te kunnen focussen op het boek. De ogen, en dan met name de oogspiertjes, moeten harder werken dan ze gewend zijn. En net als alle spieren in het lichaam die voor langere perioden hard moeten werken, worden de oogspiertjes op een gegeven moment moe.
Wie te lang in een donkere ruimte leest kan dan ook last krijgen van wazig zicht, droge of jeukende ogen, hoofdpijn of zelfs pijn in de nek of rug. Vervelend, maar deze symptomen verdwijnen vanzelf weer op het moment dat je je ogen wat rust gunt. Lezen bij weinig licht richt dus geen blijvende schade aan.
Bijziendheid
Waar dit verhaal dan vandaan komt? De symptomen die ontstaan bij lezen in een donkere ruimte lijken sterk op die van bijziendheid. Iemand die bijziend is kan voorwerpen dichtbij goed zien, maar voorwerpen veraf blijven vaag. Een te sterke lens en een te lange oogbol zorgen ervoor dat het beeld van voorwerpen die ver weg staan scherp geprojecteerd wordt voor het netvlies in plaats van erop. Het oog probeert continue bij te stellen en raakt daardoor ook erg vermoeid. Het grote verschil met lezen bij weinig licht is dat de symptomen bij bijziendheid in alle omstandigheden aanwezig zijn en niet vanzelf verdwijnen.
Met lezen bij weinig licht verpest je je ogen dus niet. Maar lezen bij voldoende licht is voor je ogen wel zo ontspannen. Wie leest met een lampje kan dan ook langer van zijn boek genieten zonder last te krijgen van vermoeide ogen.
