'Ik hoop dat deze kinderen nu sneller herkend worden'

Verstandelijke beperking

“Iemand in de onderzoeksgroep van Simon ontdekte een paar jaar terug een DNA-verandering in dit CHD3-gen bij een kind met een normaal IQ en taal- en spraakproblemen. We hoopten dus een gen gevonden te hebben waarin DNA-mutaties specifieke spraak- en taalproblemen kunnen veroorzaken, net als FOXP2.” Fisher ontdekte rond de eeuwwisseling dat een mutatie in het FOXP2-gen verantwoordelijk is voor ernstige taal- en spraakproblemen bij een Britse familie.

“Maar toen we meer kinderen met mutaties in CHD3 onderzochten, bleken ze naast de taal- en spraakproblemen bijna allemaal een verstandelijke beperking te hebben. Sommige kinderen praten überhaupt niet en sommige kinderen hebben ook een autismespectrumstoornis. Ook heeft twee derde van de kinderen macrocefalie, een vergroot hoofd. Het eerste kind dat we zagen, bleek uiteindelijk het hoogste IQ te hebben van allemaal – en met 70 of 75 zat hij al op de laag-normale grens.”

Sneller herkend

Om voldoende kinderen met een mutatie in CHD3 te kunnen onderzoeken, werkten de Nijmeegse onderzoekers onder andere samen met een onderzoeksgroep uit Canada en een lab in Amerika. Samen vonden zij wereldwijd 35 kinderen bij wie een mutatie in dit gen is gevonden. “Bij al deze kinderen is de mutatie nieuw ontstaan; bij gezonde controlepersonen kom je ‘m niet tegen. Het eiwit waarvoor dit gen de instructie levert, is blijkbaar heel belangrijk voor de hersenontwikkeling.”

Het type mutatie lijkt vervolgens te bepalen hoe ernstig de gevolgen zijn. “Sommige mutaties hebben een groter negatief effect op de eiwitfunctie dan andere mutaties, en dit lijkt samen te gaan met de ernst van de klachten bij de kinderen en volwassenen met deze aandoening.” De aandoening is inmiddels vernoemd naar de promovendus en haar Canadese collega: het Snijders Blok Campeau-syndroom.

Maar voordat ze daarmee kan beginnen, heeft ze eerst groen licht nodig van de ethische commissie, die bekijkt of het plan wel voldoet aan de strenge richtlijnen en normen voor medisch onderzoek. “Inmiddels ben ik al aardig een expert in hoe je zo’n voorstel het beste in kunt dienen”, vertelt ze. “Het lastige is dat de richtlijnen vooral zijn ingesteld op grote trials, terwijl wij juist werken met kleine groepen ouders van kinderen met zeldzame aandoeningen. Die staan te springen om mee te doen.”

Die prangende wens bleek ook tijdens een familiedag voor ouders met kinderen met een mutatie in SATB2, waar Snijders Blok onlangs aanwezig was. “Soms kan ik me afvragen waarom ik met zulke zeldzame aandoeningen werk. Het is heel moeilijk om financiering te vinden en om dingen voor elkaar te krijgen. Maar als ik dan direct contact heb met die families, weet ik weer waar ik het voor doe. Dat is altijd erg bijzonder.” Ze hoopt dat haar nieuwe onderzoek deze maand kan starten.

Tijd vliegt

Snijders Bloks promotieproject loopt nog tot februari 2020. Meestal reserveren promovendi hun laatste jaar voor het schrijven van hun proefschrift, maar Snijders Blok heeft nog meer plannen. “Ik wil eigenlijk ook nog genetisch onderzoek doen bij een groep van vijftig kinderen met een ernstige taal- en spraakstoornis, maar zonder genetische diagnose. Hetzelfde wil ik doen bij hun onaangedane ouders. Hoe vaak komt daar iets uit, en in welke genen vinden we mutaties? Hopelijk kunnen we op die manier beter inschatten in welke situaties het zinvol is om genetisch onderzoek te laten doen.”

Het plan voor deze studie gaat binnenkort naar de ethische commissie. “Ik weet niet of het allemaal gaat lukken binnen de tijd die ik hier nog voor heb, maar het is zonde om er niet voor te gaan. Zonde voor mezelf en voor al die kinderen. Nu heb ik de kans.” Als het kan, wil ze na afloop van haar promotietraject verder gaan met dit onderzoek, tijdens de laatste twee jaar van haar opleiding tot klinisch geneticus. “In het begin van zo’n promotieproject lijkt vier jaar heel lang, maar dat vliegt voorbij.”