Wil je weten hoe je vroeger computergames in moest laden? Of hoe je een bestand moest opslaan? Neem deze zomer dan een kijkje in een van de computermusea die Nederland en België rijk zijn.
Wie zich deze zomervakantie wil verdiepen in de geschiedenis van de computer, kan op verschillende plaatsen in Nederland en België terecht. Veel van deze computermusea zijn ontstaan uit de verzamelwoede van enthousiastelingen: het zijn particuliere collecties opengesteld voor publiek. Op onderstaande kaart heeft NEMO Kennislink computermusea in Nederland en België verzameld:
HomeComputerMuseum (Helmond)
In het Brabantse Helmond vind je het HomeComputerMuseum, dat in 2018 zijn deuren opende en inmiddels door 40 vrijwilligers gerund wordt. Het museum is niet statisch, je kunt gewoon aan de computer zitten. Daarnaast heeft het museum een speciale werkplaats voor reparatie van oude computers en een plek om je bezig te houden met (oude) gamecomputers, zoals de spelletjeskasten van weleer, ook wel arcadegames genoemd. Inmiddels staan er 1200 verschillende computermodellen, die zo goed als allemaal nog werken. Dat laatste is soms heel belangrijk als iemand oude media wil kunnen uitlezen en daar een heel specifieke computer voor nodig heeft.
Bart van den Akker, de oprichter van het museum, begon in 2016 met het maken van een bedrijfsplan voor een museum. Hij deelde deze informatie toen nog op zijn Tweakblog op de techwebsite Tweakers. Hij wist zijn handen in de afgelopen jaren op heel veel unieke computers te leggen, zoals een Apple Pippin-spelcomputer, maar ook op belangrijke Nederlandse computergeschiedenis. Denk daarbij aan de grootste collectie Holborn-computers ter wereld, Laser Computers, de CD-i, Tulip Computers, Girotel en nog veel meer.
Van den Akker meldt ook nog dat het HomeComputerMuseum inds 2020 verantwoordelijk is voor het behoud van de geschiedenis van de Nederlandse en Belgische computer. Ook is het museum een belangrijk onderdeel van Netwerk Digitaal Erfgoed vanwege de kennis en mogelijkheden om oude mediadragers uit te lezen en te converteren.
Bonami SpelComputer Museum (Zwolle)
In de Overijsselse stad Zwolle herbergt een computermuseum met de naam Bonami een van de oudste verzamelingen van Nederland. John en Naomi Groenewold startten hun verzameling in 1998 in Ede en sinds 2007 vallen de computers onder een stichting. Sinds 2014 zit het museum in Zwolle.
In het museum mag je zelf spelen met de computers. Op een lijst kun je vinden met welke gameconsoles en andere computers je aan de slag kunt. Zo kunnen ouders hun kinderen laten zien waar zij vroeger op speelden en misschien eens laten zien dat het leven als gamer vroeger helemaal niet zo makkelijk was!
Het museum verwierf in 2018 meer dan tweehonderd stukken vanaf de jaren dertig van de twintigste eeuw tot en met de jaren tachtig, van ponsmachines tot een groot aantal specifiek Nederlandse producten.
Nationaal Videogame Museum (Zoetermeer)
In het Zuid-Hollandse Zoetermeer ligt het Nationaal Videogame Museum. Let wel op: hier boek je echt tijdslots van twee uur, zodat je zo fijn mogelijk kunt gamen! De collectie is opgebouwd door een groep vrienden. Ze begonnen in een Haagse garagebox in 2008. Na wat omzwervingen kwamen ze in Zoetermeer terecht en steeds meer gamefanaten wisten hun weg naar de arcadehal te vinden. Samen met de gemeente Zoetermeer bedachten de vrienden er een heus museum van te maken. In 2017 werd het oude V&D-pand betrokken en sindsdien zijn er veel ideeën geboren.
Het doel is uit te groeien tot veel meer dan een museum, onder meer tot kenniscentrum, videogame-archief, eSports-arena, een hacker/makerspace en nog veel meer. In tegenstelling tot de andere musea is dit museum dus echt gericht op videogames. De pc’s en andere homecomputers die er staan, zijn bedoeld om op te spelen.
NAM-IP (Namen, België)
In het Belgische Namen is het enige computermuseum van onze zuiderburen te vinden: NAM-IP. Een beetje kennis van de Franse taal en een voorliefde voor de azerty-toetsenbordindeling zijn hier nooit weg. Het museum herbergt vier collecties van verschillende voormalige computermusea uit het hele land. Te zien zijn de collectie van het Franse computermerk Bull en die van het Unisys Computer Museum – Bull en Unisys waren beide belangrijk voor de opkomst van computers in België. Verder omvat het nog de collectie ‘Informatique et Bible’ en de collectie Rekensystemen.
De permanente tentoonstelling is een chronologisch overzicht van de ontwikkeling van computers en informatica. Daarnaast zijn er ook tijdelijke tentoonstellingen te zien, zoals op dit moment tot en met 31 januari 2024 die over opmerkelijke vrouwen in de geschiedenis van de informatica.
Computer Historisch Museum (virtueel)
Computers en internet zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Dan is het best logisch dat je ook virtueel een bezoekje kunt brengen aan een museum! Retrocomputerverzamelaar Angelo Houben heeft samen met Kim Houben een virtueel computermuseum opgezet waar je allerlei oude juweeltjes via het web kunt bekijken. Dit Computer Historisch Museum schotelt je virtueel niet alleen oude computers, maar ook gameconsoles en randapparatuur voor. Doel is om het museum op termijn ook fysiek te openen.
De opslag van gegevens op een diskette gebeurt met behulp van magnetisme.
PublicDomainPictures, PixabayNiet toegankelijk
Helaas zijn veel computercollecties niet (meer) toegankelijk voor publiek. Dat is jammer, maar ook begrijpelijk. Het is complex een computer te onderhouden en te behouden, zeker om ze ook nog werkend te krijgen. Ook kunnen veel materialen slecht tegen invloeden van buitenaf – denk maar aan het geel worden van het plastic van veel ooit witte computers of accessoires, zoals printers. Ook veroudert de elektronica zelf, zoals condensatoren die kunnen gaan lekken, verbindingen die corroderen en wat al niet meer. En dan zijn er nog de informatiedragers van magnetische tapes, zoals cassettebandjes, floppy’s, diskettes en harde schijven, die allemaal last hebben van kuren op late leeftijd.
Trouwens, als je écht naar het begin van het internet wil, dan ben je in Nederland bijna aan het goede adres op het Amsterdamse Science Park, maar de echte basis ligt bij CERN in Zwitserland. Daar kun je naar een tentoonstelling waar je de eerste internetcomputers kunt zien, zoals een NeXT-computer die Tim Berners-Lee in 1990 gebruikte om de eerste World Wide Web-server mee op te zetten.
NEMO Science Museum in Amsterdam heeft ook een hoop oude computers, maar daar mag je, in tegenstelling tot bijna alles in NEMO, niet aankomen. Een groot deel staat bovendien in het depot. Maar niet getreurd, de oudste computer uit de collectie kun je werkend zien op YouTube (of althans, dit is niet het exemplaar van NEMO, maar dat van het IBM Museum in het Duitse Sindelfingen). Deze uit de kluiten gewassen rekenmachine is een IBM 604 uit 1948:
Wel of geen computermuseum?
Er zijn best veel musea of andere plekken die je ook onder computermusea kunt scharen. Zo staat de Haagse afdeling van Beeld en Geluid, het Museum voor nieuws en journalistiek, boordevol apparatuur. Hetzelfde geldt voor het Rotterdams Radio Museum. Of neem Hack42 in Arnhem, een zogeheten hackerspace waar je kunt knutselen. Daar zijn er trouwens meer van door heel Nederland’; kijk op Hackerspaces.nl of ze nog bestaan).