Het eindexamen Geschiedenis voor middelbare scholieren zit er weer aan te komen. Om jullie een handje te helpen zet Kennislink alle artikelen over de Nederlanden en de Republiek tussen 1477 en 1702 op een rijtje. Hierin vind je extra verdieping en uitleg over moeilijke onderwerpen uit het eindexamen.
12 mei 2014
Het eindexamen Geschiedenis bestaat altijd uit twee onderwerpen en De Republiek in de tijd van Vorsten, 1477-1702 is daar een van. Een breed onderwerp. Niet alleen vanwege de lange periode, de vele omwentelingen die daarin hebben plaatsgevonden en de vergelijking met Frankrijk en Engeland. De behandeling van maar liefs drie grote thema’s, politiek, economie en religie, maken het extra complex.
Aangezien elke leerling wel een ander onderwerp of een andere periode moeilijk vindt, heeft Kennislink al haar relevante artikelen op een rijtje gezet. De periodes zijn net zo gerangschikt als in de eindexamensyllabus, met daaronder artikelen die extra informatie geven over politieke, economische en religieuze onderwerpen uit de betreffende periode. Sommige onderwerpen kunnen overlappen, zoals politiek en religie tijdens de Opstand.
Onder bestuur van Bourgondiërs en Habsburgers: 1477-1555
Politiek
- Pauselijke propaganda. Over de strijd om de macht tussen pausen en koningen in de 15e en 16e eeuw.
- Erasmus. “Oorlog is mooi voor wie hem niet kent”. De visie van deze bekende filosoof op onder andere oorlog en politiek en de invloed van zijn ideeën op de Europa.
- Verjaardag Erasmus Nog wat extra informatie over Erasmus zelf.
Economie
- De levendige middeleeuwse boekenbranche. Het ontstaan van de commerciële boekhandel. Deze branche zorgde voor het eerst in de geschiedenis voor de verspreiding van ideeën en kennis op grote schaal.
Religie
- Al ver voor Luther las iedereen de Bijbel. Religieuze zelfstudie begon al ten tijde van de Bourgondiërs.
- Zo streng was Calvijn niet. Over de leer van Calvijn, de oprichter van het calvinisme. Dit was de grootste protestantse stroming in de Nederlanden.
- Reformatie: religie is politiek Over de Reformatie en de oorlogen die erop volgden.
Zeventiende-eeuwse weergave van de moord op Willem van Oranje, 10 juli 1584.
Vrijgegeven in het publieke domein via Wikimedia Commons.De Nederlandse opstand: 1555-1588
Politiek
- Willem van Oranje. Vader des Vaderlands. Achtergrondinformatie over deze beroemde edelman en voorvechter van vrijheid van religie.
- Mediageweld en propaganda. Over de succesvolle inzet van propaganda door Willem van Oranje om de Opstand te verantwoorden.
- Zestiende-eeuwse propaganda werkt. Nog meer informatie over de inzet van propaganda door Willem van Oranje.
- De hertog van Alva. De rol van deze Spaanse veldheer in de Nederlandse geschiedenis.
- Hoe Nederland geboren werd. Nederland werd rond 1580 ‘geboren’ door middel van drie belangrijke documenten die de onafhankelijkheid van Spanje bevestigden: de Unie van Utrecht, de Apologie van Willem van Oranje en het Plakkaat van Verlating.
- Unie van Utrecht. De Republiek wordt geboren op papier in 1579 met de Unie van Utrecht. Een uitleg over deze overeenkomst en de gemaakte afspraken op een rijtje.
Religie
- Priesters laks tegenover Reformatie. Over de reactie van katholieke geestelijken op de Reformatie.
Een Gouden Eeuw voor de Republiek: 1588-1648
Politiek
- De Nederlandse Opstand door Italiaanse ogen. Hoe Nederlanders over de Opstand denken en dachten is bekend maar hoe ervoer een buitenlander het? Het relaas van een Italiaan.
- Ambassadeur tegen wil en dank. Cornelis Haga in Istanboel.
Om handelsbetrekkingen te onderhouden werden ambassadeurs naar verre oorden uitgezonden, waaronder Istanboel. Over wat het ambassadeurschap inhield en wat de effecten hiervan waren voor de Nederlanden.
Economie
- De Gouden Eeuw: een financiële ontdekkingsreis.
- Tulpengekte. Als de lente komt, dan stuur ik jou…. De eerste beurskrach in de geschiedenis.
- Onbestorven weduwen. Zeemanshuwelijken in de 17de eeuw. De rol van vrouwen, en met name weduwen, voor de economie in Holland.
- Piraten uit Nederland. Piraten vormden ook een onderdeel van de economie. De kaapvaarders kregen zelfs opdracht van politieke bestuurders om vijandelijke schepen vol buit te veroveren voor het thuisfront.
Religie
- Maurits en de Bestandstwisten. Een uitleg over de complexe situatie en de verhoudingen tussen religie en politiek tijdens het Twaalfjarig Bestand.
- Religieuze vluchtelingen. Thanksgiving een Nederlandse erfenis?. De relatieve godsdienstvrijheid zorgde voor een aanwas aan religieuze vluchtelingen, die een aanwinst waren voor de groeiende economie in de Republiek.
- Een nieuwe Bijbel. Heilige arbeid aan een verheven openbaringsdocument. Over de totstandkoming van de Statenvertaling.
Executie Johan van Oldenbarneveldt 1619 na Bestandstwisten
Wikimedia Commons, Publiek DomeinDe Republiek verliest haar voorsprong: 1648-1702
Politiek
- De koninklijke ambities van de Oranje stadhouders. De Oranjes maten zich in de loop van de 17e eeuw steeds meer met de koninklijke buren.
- Moord en media in de 17e eeuw. Na een stadhouderloos tijdperk is de roep om een Oranje groot wanneer de vijand de grenzen nadert. Hoe propaganda leidt tot de moord op Johan de Witt en de rol van Willem III hierin.
- Mening van het gewone volk over Rampjaar 1672. Het gewone volk, inclusief vrouwen, volgden nauwgezet het nieuws en schreven daar over in hun brieven.
Een slavin wordt te koop aangeboden op de markt, te midden van de blanke heren
P. J. Benoit (1839), vrijgegeven in het publieke domein via Geheugen van NederlandEconomie
- Oorlog was commerciële business. De zeeoorlogen van de Republiek waren vooral gericht op commerciële winst maar leidde uiteindelijk tot haar ondergang.
- ‘Veertigjarige oorlog’ maakte Republiek arm. Hoe de eens rolbepalende Republiek der Nederlanden eindigde als tweederangs wereldmacht.
- De schaduwkant van de VOC-mentaliteit.
De VOC vervoerde niet alleen maar luxe goederen en specerijen maar speelde ook een belangrijke rol in de slavernij.
Jeugd in de Gouden Eeuw.
vrijgegeven in het publieke domein via Rijksmuseum AmsterdamReligie
- Je bent jong en je wilt wat. Dominee tegenover losbandige jeugd.. Afgeven op losbandige hangjongeren is van alle tijden. Hoe de dominees in de 17e eeuw een halt probeerden toe te roepen aan al die culturele veranderingen waarin zij de duivel zagen. Roken, drinken, muziek en dans vonden de jeugd belangrijker dan de Bijbel.
Overlappende onderwerpen
Hieronder vind je artikelen die meerdere periodes omvatten en artikelen die gedeeltelijk relevante informatie bevatten over het eindexamenonderwerp.
Politiek
- Hoe de paus de baas werd. De rol van de paus vanaf de vroege middeleeuwen, op zowel het geestelijke als wereldlijke toneel.
- GeenStijl van de 17e eeuw. Regenten lieten zich vaak door dichters de loftrompet over zichzelf steken. Maar in tijden van politieke crisis maakten pamflettisten de elite juist belachelijk.
- Vrede van Utrecht 1713. De invloed van de politieke koers van Lodewijk XIV voor de Nederlanden
Economie
- Succesvolle integratie in de 16e eeuw. Spaanse handelaren en vluchtelingen in Nederland. Al voor de 17e eeuw kenden de Nederlanden religieuze vluchtelingen. Over een succesvolle integratie.
- De VOC in de 17de eeuw en de eerste aandelen. Verdiepend artikel over de rol van de VOC in de 17e eeuw en uitleg over de eerste aandelen in de geschiedenis.
- Oneerlijke armen. De kijk op armoede door de eeuwen heen. Hoe men dacht over armen veranderde met de tijd. Onder de Habsburgers ging men heel anders met deze groep om dan tijdens de Republiek.
- Burgers, boeren en handelaars in beverhuiden. De kolonie Nieuw Nederland, 1624-1664. Economie buiten de landsgrenzen ging verder dan de VOC en de WIC. Nederland stichtte een kolonie in het tegenwoordige New York. De handel met de indianen was de grootste drijfveer voor permanente bewoning van het gebied.
Uitdelen van brood en aalmoezen door armenmeesters.
Werner Jakobsz., vrijgegeven in het publlieke domein.Religie
- De Reformatie door de eeuwen heen: Religie is politiek. Over de ontwikkeling van het protestantisme. sinds de eerste tegengeluiden in de late Middeleeuwen.
- Dansen met de dood. Geschilderde boetepreken in de late Middeleeuwen.
De houding van de middeleeuwer ten opzichte van de dood was een belangrijk onderdeel van de Katholieke religie. - Spinoza en latere filosofen rekenen af met religie. In de 17e eeuw ontstond een ‘radicale’ Verlichting ontstond, vooral dankzij de ideeën van Spinoza, waarin werd afgerekend met vrijwel alle aspecten van religie.
Algemeen
- Het Gouden Eeuw Dossier Een heel dossier met artikelen over allerlei onderwerpen uit de Gouden Eeuw (deels overlappend met bovenstaande artikelen). Gerangschikt op onderwerp.