Naar de content

Nederland in 2039: rijk en succesvol door aangepaste genen

Zaou Vaughan / Fast Facts

Het komende jaar vinden er door heel Nederland ‘DNA-dialogen’ plaats. Dat zijn dialogen die gaan over de vragen of we het DNA van embryo’s moeten willen aanpassen. En onder welke voorwaarden dit mag. Tijdens de dialogen gaan Nederlanders met elkaar in gesprek over de mogelijkheden en moeilijkheden.

In het Nederland van 2039 willen ouders niet alleen ‘het beste voor hun kind’, maar ook ‘het beste kind’. Het zal dan namelijk normaal zijn om bij een ivf-behandeling de embryo’s meteen een genetische upgrade te geven. Niet alleen om te voorkomen dat het kind later een erfelijke ziekte krijgt, maar ook om het kind betere eigenschappen te geven; zodat het beter presteert op school en werk, dat het sportiever is en populairder bij zijn vriendjes. IVF-klinieken beloven wensouders tal van mogelijkheden om hun toekomstige kind te upgraden. Zolang er maar voor betaald wordt natuurlijk.

Dit is een schets van de toekomst, beschreven door het Rathenau Instituut in een rapport, dat gaat over de mogelijkheid om het DNA van embryo’s aan te passen. Want hoe ontdekken we of we dat willen? In het rapport, verschenen in oktober 2019, staat een viertal mogelijke toekomstscenario’s die helpen het gesprek hierover te stimuleren. Ze gaan over het Nederland van 2039 en zijn gebaseerd op trends in de samenleving, op wetenschappelijke literatuur en op gesprekken met experts.

Een tekening van een stad. Het jaartal 2039 is groot uitgelicht in een oranje kader.

In het Nederland van 2039 is het aanpassen van embryo DNA heel gewoon. Dat kan in het ziekenhuis of in een privé-IVF-kliniek.

Zaou Vaughan / Fast Facts

Iedereen succesvol en perfect in 2039

In dit scenario is de Nederlandse maatschappij van 2039 enorm gefocust op het streven naar succes en perfectie. Men wil optimaal presteren en zet steeds meer technische snufjes in om zijn prestaties bij te houden. En die prestaties moeten zo goed mogelijk zijn. ‘Anders loop je kansen mis’, is de gedachte. Met allerlei nieuwe technologieën houden mensen ook nog hun gezondheid in de gaten. Zelfs baby’s worden al met sensoren, software en interactieve hologrammen gemonitord, om ze vervolgens zo optimaal mogelijk te stimuleren bij hun ontwikkeling.

Technisch gezien is de medische wetenschap fors vooruit gegaan. Is er iets mis met een van je organen? Dan bestel je gewoon een nieuw orgaan dat speciaal voor jou gegroeid is in een varken, of geprint met een 3D-printer. Ben je drager van een erfelijke ziekte en wil je die ziekte niet doorgeven aan je nageslacht? Geen probleem. Dan word je zwanger via IVF en laat je artsen de ziekteverwekkende genen aanpassen in het embryo voordat ze het in de baarmoeder plaatsen.

In 2039 is het ook belangrijk dat iedereen zelf mag beslissen welke behandeling hij ondergaat. Maar niet alle zorg is voor iedereen toegankelijk. Er komen steeds meer privé-klinieken naar Nederland die experimentele of exclusieve behandelingen aanbieden. En die zijn financieel gezien lang niet voor iedereen weggelegd.

Aanpassen van embryo-DNA

Was men eerst nog terughoudend over het genetisch bewerken van embryo’s, na een paar jaar onderzoek doen, waren de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, China en Zuid-Korea overtuigd. Zij stonden als eerste toe om een zwangerschap tot stand te brengen met een embryo waarvan het DNA is aangepast. Een aantal jaren later ging ook Nederland overstag, want de resultaten zagen er goed uit.

In 2039 is het dus niet gek meer om een kind via IVF te krijgen en het meteen genetisch te aanpassen. Dankzij het gebruik van big data en kunstmatige intelligentie kan men steeds beter in kaart brengen welke genen met elkaar samenwerken en welke genen gepaard gaan met bepaalde ziektes of karaktereigenschappen. Dit biedt steeds meer mogelijkheden om met DNA-aanpassing invloed uit te oefenen op erfelijke ziektes en op de karaktereigenschappen van een kind, zoals intelligentie, empathie, sportiviteit en het uiterlijk.

Een arts gaat met toekomstige ouders in gesprek over de erfelijke aandoeningen die een kind mogelijk zullen kunnen belemmeren tijdens het leven.

Zaou Vaughan / Fast Facts

Ziekenhuizen in Nederland bieden toekomstige ouders vooral genetische behandelingen aan die wetenschappelijk bewezen zijn. Maar daarnaast ontstaat er ook een commerciële fertiliteitsmarkt, waarbij de ene privé-IVFkliniek nog betere resultaten belooft dan de ander. Deze klinieken bieden experimentele behandelingen aan, waarvan de resultaten vooral gebaseerd zijn op het eigen onderzoek. Ze zetten veel reclame en marketing in om toekomstige ouders ervan te overtuigen bij hen een IVF-behandeling te ondergaan, zodat ze naar huis gaan met een kind dat nog ‘veel beter’ is.

Niet nouveau riche maar ‘nouveau genetiche’

Het Nederlandse zorgstelsel is dus een vrije economische markt geworden en geld speelt een belangrijke rol in de voortplantingsindustrie. Welgestelde ouders kiezen steeds vaker voor kinderen die genetisch verbeterd zijn. Er zal dus een nieuwe klasse ontstaan: rijke mensen die beter presteren op school en in hun carrière.

Het nadeel van die vrije markt is dat de overheid lastig kan controleren wat de wetenschappelijke onderbouwing is van de behandelingen van privé-klinieken. Maken ze echt waar wat zij beloven? Gaan er geen dingen mis tijdens het veranderen van het DNA van embryo’s? Het enige wat ouders kunnen doen tegen die onzekerheid, is dat zij zich verzekeren tegen ongewilde genetische fouten die ontstaan zijn tijdens de IVF-behandeling en dat zij de gezondheid van hun kind regelmatig laten controleren.

Andere scenario’s voor 2039

NEMO Kennislink publiceerde eerder al drie andere mogelijke toekomstscenario’s. In eentje zijn Nederlanders enorm gefocust op gezondheid. ‘Voorkomen is beter dan genezen’ is daarin het motto. Men staat open voor het genetisch aanpassen van embryo’s om te voorkomen dat de kinderen later ziektes krijgen, en om te voorkomen dat ouders en de samenleving opdraaien voor hoge zorgkosten. In een tweede scenario is Nederland juist erg terughoudend in het genetisch aanpassen van embryo’s. Het is verboden om een genetisch aangepast embryo te laten uitgroeien tot een kind, want er blijken nog teveel risico’s aan de behandeling te kleven. In landen om ons heen is de inzet van dit soort behandelingen wel al meer geaccepteerd. Daarom ontstaat er een soort IVF-toerisme, waarbij Nederlanders afreizen naar het buitenland om toch een kind te krijgen met aangepaste genen.

In een derde scenario is de voortplantingstechniek ver ontwikkeld. Zwanger worden via IVF is zeer gangbaar. En dat is handig, want tijdens die behandeling is het DNA van het embryo ook meteen aan te passen. Want elk kind verdient het toch om zich volledig te kunnen ontwikkelen, onbelemmerd door enige psychische of lichamelijke aandoeningen?.

Bronnen
ReactiesReageer
Serie: Maakbaarheid in 2039
Huidige publicatie