Je leest:

De maakbaarheid van ongeboren leven in 2039

De maakbaarheid van ongeboren leven in 2039

Alle DNA-stellingen, nog een keer op een rij

Het afgelopen jaar hebben er op verschillende plekken in Nederland ‘DNA-dialogen’ plaatsgevonden. Deze dialogen gingen over de vraag of we het DNA van embryo’s zouden moeten willen aanpassen en onder welke voorwaarden. Daarnaast vroegen we ook onze lezers online om hun mening. Heb jij je mening nog niet gegeven, dan is dit je kans.

DNA Dialoog

Dit artikel is onderdeel van de ‘DNA Dialoog’, een serie van bijeenkomsten waarin mensen met elkaar en met onderzoekers in gesprek gaan over het aanpassen van embryo-DNA. Voor meer informatie, lees dit artikel: Het DNA van embryo’s aanpassen, willen we dat eigenlijk wel?

En wilt u meepraten in de DNA Dialoog? Ga dan naar de website van de DNA Dialoog.

De DNA-dialogen worden georganiseerd door elf verschillende organisaties, waaronder het Rathenau Instituut. Ter voorbereiding op de dialogen heeft dit instituut een rapport geschreven met handvatten voor het voeren van een maatschappelijk dialoog over deze kwestie. Begin oktober 2019 is het gepubliceerd onder de titel: ‘In gesprek over het aanpassen van erfelijk DNA van embryo’s: Lessen voor een maatschappelijke dialoog’.

In dit rapport staan ook vier mogelijke toekomstscenario’s van hoe Nederland er in 2039 uit kan zien. Ze zijn gebaseerd op trends in de samenleving die nu gaande zijn, maar ook op wetenschappelijke literatuur en gesprekken met experts. Het is niet zo dat de toekomstscenario’s per se werkelijkheid worden, maar ze bieden vooral voer voor discussie tijdens de DNA-dialogen en op NEMO Kennislink.

Scenario 1: In 2039 is het aanpassen van embryo-DNA heel normaal

Nederland in 2039. Gezond leven is de norm. Julia en Sem willen samen een kind. Maar Sem blijkt drager van een gen dat op jonge leeftijd borst- en eierstokkanker kan veroorzaken. De arts adviseert hen het foute gen te verwijderen met CRISPR-Cas, een vrij gangbare procedure in 2039. Hierdoor zal hun kind en toekomstige generatie eventueel medisch leed bespaard blijven. Maar Julia worstelt met het gevoel dat haar een keuze wordt opgelegd vanuit de samenleving. Welke weg moeten Sem en Julia kiezen voor hun toekomstige kind?

Stellingen

Willen we in Nederland niet achterblijven op de rest van de wereld, dan zullen we wel mee moeten gaan in het onderzoek naar genbewerking bij embryo’s.
Het geld dat we nu uitgeven aan de ontwikkeling van behandelingen voor erfelijke ziektes kunnen we beter besteden aan onderzoek naar het aanpassen van embryo-DNA.
Wanneer je via DNA-aanpassing een erfelijke aandoening in je ongeboren kind kan voorkomen, dan ben je het aan je kind en de maatschappij verplicht dit ook te doen.

Scenario 2: Nederland zegt ‘nee’ tegen het aanpassen van embryo-DNA

Nederland in 2039. Het is bij wet verboden om embryo-DNA genetisch aan te passen. In het buitenland wordt wel volop onderzoek gedaan en daar zijn inmiddels al tientallen baby’s geboren met aangepast DNA. Ook in Nederland neemt de vraag ernaar toe. Indira is 39 en wil graag nog moeder worden, maar zij en haar partner Daan zijn beiden drager van het gen voor taaislijmziekte. ICSI/IVF vindt Indira – gezien haar leeftijd – geen optie; en Daan ziet zaaddonorschap niet zitten. Gaan ze dan maar naar een privé-kliniek in het buitenland, waar het wél geoorloofd is om embryo-DNA te bewerken?

Stellingen

Omdat in 2039 het aanpassen van embryo-DNA in Nederland verboden is, gaan sommige mensen naar het buitenland daarvoor. Maar als het misgaat, hebben ze dan recht op medische zorg in Nederland?
Omdat er nog te weinig bekend is over de gevolgen van CRISPR-Cas, moeten we niet verder gaan met deze techniek totdat we alle risico’s hebben uitgesloten.
In Nederland is het kweken van embryo’s, speciaal voor wetenschappelijk onderzoek, bij wet verboden. Maar als we meer onderzoek willen doen naar CRISPR-Cas, zullen we dat verbod op moeten heffen.
Kinderen met een erfelijke aandoening worden vaak medisch behandeld na de geboorte, dus kun je net zo goed toestaan dat de ziekte al in het embryonale stadium wordt aangepakt.

Scenario 3: Elk mens moet zich volledig kunnen ontplooien

Nederland in 2039. Maatschappelijke gelijkheid is een belangrijk streven. Jesse en Caryn willen samen een kind. Maar in de familie van Jesse zit aanleg voor autisme. Gelukkig is dit vrij gemakkelijk aan te passen, en kunnen er zelfs ook extra eigenschappen als ‘creativiteit’ en ‘empathie’ aan het erfelijk pakket van het ongeboren kind toegevoegd worden. Maar Caryn twijfelt: zij vindt het prima om in te grijpen in het DNA om ziektes te voorkomen, maar tegelijkertijd vindt ze dat je terughoudend moet zijn met aanpassingen die niet echt nodig zijn.

Stellingen

Als het kan, zijn ouders het aan hun kinderen verplicht om een afwijkend uiterlijk bij hun kind te voorkomen.
Je kind verdient het om aangepast DNA te hebben zodat het zijn talenten goed kan ontwikkelen.
Een wereld zonder erfelijke ziektes is een betere wereld.

Scenario 4: rijk en succesvol door aangepaste genen

In het Nederland van 2039 willen ouders niet alleen ‘het beste voor hun kind’, maar ook ‘het beste kind’. Het zal dan namelijk normaal zijn om bij een ivf-behandeling de embryo’s meteen een genetische upgrade te geven. Niet alleen om te voorkomen dat het kind later een erfelijke ziekte krijgt, maar ook om het kind betere eigenschappen te geven; zodat het beter presteert op school en werk, dat het sportiever is en populairder bij zijn vriendjes. IVF-klinieken beloven wensouders tal van mogelijkheden om hun toekomstige kind te upgraden. Zolang er maar voor betaald wordt natuurlijk.

Stellingen

De Nederlandse overheid moet IVF-behandelingen overlaten aan de vrije markt.
Zou jij bij zwangerschap middels embryoselectie voor een jongen kiezen, als je wist dat je een verhoogd risico op borstkanker had?
Dit artikel is een publicatie van NEMO Kennislink, en hoort bij het thema Ziekten voorkomen op Biotechnologie.nl.
© NEMO Kennislink, sommige rechten voorbehouden
Dit artikel publiceerde NEMO Kennislink op 24 september 2020

Discussieer mee

0

Vragen, opmerkingen of bijdragen over dit artikel of het onderwerp? Neem deel aan de discussie.

Thema: De DNA-dialoog

Jeroen Lugtigheid, Het Stel
De DNA-dialoog
De techniek CRISPR-Cas9 maakt het in de toekomst misschien mogelijk om mensen met bepaalde erfelijke ziektes te genezen. Hoewel DNA-aanpassing van menselijke embryo's nog ver weg is, gaan de wetenschappelijke ontwikkelingen op dit gebied razendsnel. En dat roept allerlei vragen op. Over die vragen en dilemma’s willen we in Nederland het gesprek aangaan in 'de DNAdialoog'. Deze dialoog bestaat uit een serie gesprekken en debatten die tussen medio 2019 en eind 2020 door het hele land plaatsvinden.
Bekijk het thema
NEMO Kennislink nieuwsbrief
Ontvang elke week onze nieuwsbrief met het laatste nieuws uit de wetenschap.