Het virtuele kunstwerk Everydays: The First 5,000 Days wisselde voor 69 miljoen dollar van eigenaar. Niet alleen het prijskaartje maakte dit kunstwerk zo uniek, maar ook het feit dat het een NFT of non-fungible token is. Zijn NFT’s ook te gebruiken buiten de kunstwereld?
In maart 2021 verkocht veilinghuis Christie’s een virtueel kunstwerk met de titel Everydays: The First 5,000 Days van de artiest Beeple voor een verbluffende 69 miljoen dollar. Wat dit kunstwerk zo uniek maakte, was niet alleen het prijskaartje, maar ook het feit dat het een NFT of non-fungible token is. “NFT’s zijn een soort digitaal bezit’, zegt Bernhard van der Biessen, die als Blockchain Lead alle blockchaingerelateerde zaken aan de Hogeschool Utrecht coördineert. “Een NFT kan eigendom van unieke virtuele items vertegenwoordigen, zoals kunstwerken, muziek en zelfs virtueel vastgoed in online werelden.”
“Daarnaast kan een NFT ook een toegangsrecht of een verdienste voorstellen, bijvoorbeeld het halen van een examen”, vervolgt Van der Biessen. Hij zou graag zien dat opleidingen hier gebruik van maken, omdat NFT’s heel geschikt zijn om op microniveau zaken te regelen. “Behaalde cijfers bijvoorbeeld wil je goed vastleggen. Samen met een blockchainplatform bieden NFT’s daarvoor wel echt een oplossing. Zo kun je gegevens die slecht uitwisselbaar zijn, toch goed koppelen met het juiste vertrouwen.”
Opdelen
NFT’s bestaan over het algemeen met behulp van blockchaintechnologie, dezelfde technologie achter cryptovaluta, zoals Bitcoin en Ether. In tegenstelling tot deze cryptovaluta, die onderling uitwisselbaar zijn, of fungibel, is elke NFT uniek. Met andere woorden: een NFT is niet onderling uitwisselbaar, niet-fungibel.
Als voorbeeld kun je denken aan euro’s: die zijn onderling uitwisselbaar en dus fungibel. Je kunt euro’s opdelen in kleine stukjes en toch blijven de eigenschappen gelijk. Tien munten van 50 cent zijn samen nog steeds 5 euro, net zoals twee 2 euromunten samen met een 1 euromunt dat ook zijn.
Een NFT daarentegen is in principe enig in zijn soort en kun je niet opdelen. Er zijn wel NFT’s die tot dezelfde verzameling behoren, die dus vergelijkbare eigenschappen hebben, maar die zijn nog steeds niet per stuk op te delen. Denk aan een verzameling pluche knuffeldieren. Ze delen de eigenschappen ‘knuffeldier’ en ‘gemaakt van pluche’, maar verder zijn ze verschillend. Bij NFT’s heet dit ook wel een collectible.
CryptoKitties
De eerste NFT’s doken rond 2017 op. CryptoPunks en CryptoKitties zijn hiervan de bekendste. Beide soorten vallen onder collectibles; ze vormen dus een verzameling. De CryptoPunks-serie, uitgebracht door softwareontwikkelaars Matt Hall en John Watkinson, bestond uit tienduizend unieke, pixelgebaseerde karakters op de Ethereum-blockchain. CryptoKitty-NFT’s waren in feite onderdeel van een spel. Je kon nieuwe katjes fokken door twee CryptoKitties samen te laten paren. Door de enorme populariteit van het spel ontstonden eind 2017 grote vertragingen op het Ethereum-netwerk. NFT’s waren even een kleine hype. In 2018 stortte de cryptovalutamarkt en alles daaromheen in, en velen verloren hun interesse.
De echte doorbraak bij het grote publiek vond plaats na de verkoop van het Everydays kunstwerk van Beeple. Iedereen dook op NFT’s. Zelfs sportorganisaties boden plaatjes of video’s aan van hun sterspelers. Het digitale verzamelobject leek nooit meer weg te gaan.
Zoals dat gaat met hypes, ging ook deze echter weer voorbij. Toch is er iets blijvends veranderd: er is veel meer interesse in digitale kunst vanuit het grote publiek en NFT’s bieden kunstenaars en artiesten nieuwe mogelijkheden om met hun publiek te communiceren. Dat laatste geldt ook voor de handel in kunst: traditionele tussenpersonen en galeries zijn zo niet meer nodig – of dat is althans de belofte.
Graffiti-artiest Masnah maakt fysieke replica’s van NFT’s op een muur in het Amerikaanse Williamsburg.
Scott Beale, Flickr via CC BY-NC-ND 2.0Digitale diploma’s
Waar zou je NFT’s voor kunnen gebruiken naast kunst? Van der Biessen lichtte al een klein tipje van de sluier op als het gaat om digitale diploma’s en het bijhouden van andere proeven van bekwaamheid. Hij wijst ook op het bedrijf GUTS, dat tegenwoordig virtuele tickets in de vorm van NFT’s uitgeeft. Zo houd je een digitaal bewijs dat je kunt bewaren en misschien zelfs verzamelen, net zoals mensen bandjes van festivals maanden om hun arm houden. Ook binnen games lijken NFT’s voor virtuele items een mooie oplossing. Daar wordt wel mee geëxperimenteerd, maar heeft nog geen vaste grond onder de voeten gekregen.
Van der Biessen experimenteert al wel een tijdje met zogenoemde POAPS (proof of attendance protocol), een soort bewijsjes van aanwezigheid. Bij hackathons die aan de Hogeschool Utrecht plaatsvinden, kunnen deelnemers zo’n POAP krijgen. Je scant dan een fysieke QR-code die je alleen bij dat evenement kunt krijgen. “Het is wel de minst begeerlijke van NFT’s, omdat er verder weinig anders mee is aan te tonen dan dat iemand ergens aanwezig was. Of er ook doelen behaald zijn – diploma’s, cijfers, andere zaken – dat weet je allemaal niet.”
Toch ziet hij hier wel een evolutie. “Je kunt op LinkedIn probleemloos neerzetten dat je veertien cursussen aan de Harvard University hebt gedaan, met POAPS kun je in ieder geval aantonen dat je er ook echt was.”
Mijnenveld
Verder zouden NFT’s interessant kunnen zijn op het vlak van intellectuele eigendomsrechten, zodat je kunt aantonen wie de originele maker was. Eigendomsrecht gaat natuurlijk niet alleen over intellectueel eigendom, maar ook om gewoon eigendom van spullen, digitaal of fysiek. Van der Biessen ziet met lede ogen duizenden auto’s werkeloos langs de kant van de weg staan. “Waarom heeft iedereen nog een auto? Je kunt met NFT’s heel makkelijk het eigendomsrecht delen met anderen. Stel: je deelt één auto met vijf mensen en dan krijg je belastingvoordeel of iets dergelijks. Je kunt dat heel makkelijk regelen met NFT’s.”
Toch blijft de juridische wereld vooralsnog een mijnenveld en dat komt volgens Van der Biessen vooral door lobby-organisaties. Hij schat dat 90 procent van de notariële contracten helemaal niet zo complex is dat er altijd een notaris voor nodig is.
Op dit moment ziet Van der Biessen dat het gebruik van digitale wallets en NFT’s en andere web3-mogelijkheden nog best lastig is, ook voor zijn studenten. “Je kunt op filosofisch niveau aardig aantonen dat het decentrale web beter is dan de huidige oplossingen, maar er zijn heel veel obstakels.”
Nog steeds is het geloof in de toekomst van NFT’s groot, maar dan moet er nog veel veranderen in gebruiksgemak. Op dit moment moet je nog aardig wat kennis hebben van cryptovaluta en zogeheten wallets om er optimaal gebruik van te kunnen maken.
In de rubriek ‘Webwegwijzer’ legt NEMO Kennislink internettermen uit en legt ze langs de www-meetlat: wat is het, welke beloftes doet het, en waarom maakt het die beloftes wel/niet waar? In deze aflevering: NFT’s.
Wat is het?
Een NFT is een non-fungible token, een soort digitaal certificaat dat het eigendom van een (digitaal) item of stuk informatie op internet vertegenwoordigt. Deze items kunnen van alles zijn, van digitale kunstwerken tot virtueel vastgoed en meer. NFT’s zijn (meestal) gebaseerd op blockchaintechnologie, wat betekent dat de transactiegeschiedenis volledig is terug te vinden.
Welke belofte(s) doet het?
NFT’s beloven een eigendomsrevolutie teweeg te brengen. Iedereen zou makkelijk digitaal bezit moeten kunnen hebben en het ook makkelijk weer moeten kunnen verplaatsen naar iemand anders of verkopen. Kunstenaars en andere makers kunnen hun (digitale) spullen makkelijker aan de man brengen zonder dat ze nog traditionele platforms nodig hebben. Binnen Web3 beloven NFT’s een toekomst waarin gebruikers volledige controle over hun digitale bezittingen hebben.
Waarom maakt het die beloftes wel/niet waar?
Aan de ene kant hebben we gezien dat sommige kunstenaars in korte tijd heel veel geld wisten te verdienen. Aan de andere kant lukt dat de meeste kunstenaars niet. Als digitale verzamelobjecten, bijvoorbeeld plaatjes van beroemde sportmensen, leken NFT’s een grote vlucht te nemen, maar dat lijkt nu wat bekoeld.
Handel rond NFT’s is erg ondoorzichtig, ondanks de transparantie van blockchains. Veel mensen denken snel geld te verdienen, maar komen van een koude kermis thuis. Daarop volgt dat voor de meeste mensen NFT’s pas interessant zullen zijn als er meer regelgevende kaders zijn.
Omdat de gebruiksmogelijkheden van NFT’s erg breed zijn, is het lastig een oordeel te vellen over de vraag of ze de beloftes wel of niet waarmaken. Op dit moment in de tijd nog niet in ieder geval.
