Niet heel lang geleden prezen consultants en marketingmensen blockchains de hemel in. Je zou ze overal nodig hebben en de online wereld zou er nooit meer zo uitzien als vroeger. Maar waar zijn ze dan? Het korte antwoord is: ze zijn er wel, maar je ziet ze niet. Dat is ook logisch, want het is in feite een type database en een gewone database, die kom je ook vrijwel nooit tegen, al is ie er wel.
“Als je de term ‘blockchain’ technisch wilt uitleggen, dan duizelt het mensen al snel”, zegt Olivier Rikken, die aan de TU Delft promoveert op onder meer blockchains. “Blockchains kunnen vooral veel betekenen in decentralisatie. Zo kunnen bedrijven kosten besparen, doordat de noodzaak voor een derde controlerende partij wegvalt.” Zo’n derde partij is bijvoorbeeld een bank of een ander orgaan dat door wetten en regels speciale bevoegdheden heeft, zoals het uitvoeren van betalingen tussen mensen.
Tikkie
Als voorbeeld kun je denken aan het in Nederland veelgebruikte Tikkie-systeem. Mensen kunnen heel makkelijk geld in digitale vorm aan elkaar geven. Ook kunnen ze erop vertrouwen dat iemand niet zomaar het geld dat hij of zij heeft terugbetaald voor bijvoorbeeld een etentje, terug kan halen. De banken hebben dat zo afgesproken in heel veel protocollen en wat al niet meer. Vroeger was het nog duidelijker: als je een briefje van 20 euro aan iemand anders gaf, dan wist je zeker dat die persoon het briefje had en jij niet meer. Om dit ook op internet te kunnen zonder derde partij is nog niet zo makkelijk. Het is namelijk heel belangrijk dat je het geld dat je misschien wel vijf jaar geleden kreeg, nog steeds kunt bereiken. De opgeslagen data mogen in de tussentijd dus niet zijn veranderd. En daar is een blockchain nuttig: het is namelijk praktisch onmogelijk oude data uit een blok te veranderen.
Met berekeningen gekoppelde blokken
Een blockchain is niets anders dan een keten van blokken met data. Die blokken worden aan elkaar gekoppeld met behulp van speciale rekensommen, ook wel hashes genoemd, waardoor het achteraf aanpassen van de data in de blokken praktisch onmogelijk wordt.
Je hebt een pakketje transacties, net alsof een bank allemaal betalingen van klanten verwerkt. Een computer, ook wel node genaamd, in het netwerk bundelt die transacties: al die transacties worden samengesmolten in zo’n blok. De computer laat er wat berekeningen op los en, heel belangrijk, koppelt het nieuwe blok met het vorige blok. Wat koppelt die computer dan precies? Nou, de uitkomst van de berekening om het vorige blok te maken. Uit die hele berekening komt een groot getal waar alle informatie uit het blok én de einduitkomst van het vorige blok in zitten. Bij het volgende blok wordt hetzelfde gedaan.
Geen voet aan de grond
Dit is heel handig voor geld, maar ook voor andere belangrijke zaken die niet zomaar aangepast mogen worden. Han Gerrits, hoogleraar Ebusiness & IT-industrie aan de Vrije Universiteit Amsterdam, ziet het nut van blockchains dan ook vooral als er ‘een enkele waarheid’ (single source of truth) is, waarbij geen fouten mogen worden gemaakt. “Het Kadaster is zo’n plek waar alles rond huizen, panden en percelen wordt vastgelegd”, legt Gerrits uit. “Dat is een belangrijke waarheidsbasis.”
“Maar”, vervolgt hij, “we hebben het Kadaster helemaal niet meer nodig. Sterker nog, alle partijen die nu trusted third party zijn, kunnen uitgeschakeld worden door blockchains.” En dat is volgens Gerrits dan ook een belangrijke reden dat we blockchains helemaal niet zo vaak tegenkomen; het zou namelijk betekenen dat bepaalde bedrijven en instellingen helemaal niet meer nodig zijn. “Stel: ik begin een op een blockchain gebaseerd kadaster, dan krijg ik waarschijnlijk geen voet aan de grond”, zegt Gerrits. “Toch is het wel mogelijk om echte systeemverandering te krijgen als een heel grote partij besluit een specifiek systeem te gaan gebruiken. Kijk maar naar toen Walmart in de VS ooit eiste dat alle fabrikanten streepjescodes moesten gaan gebruiken. Daarna deed iedereen dat.”
Blockchains worden nog vrijwel niet toegepast buiten de zogenoemde cryptovalutawereld. Of weten we niet dat ze toegepast worden? Gerrits: “Ik zie wat er nu leeft over blockchain en AI. Het geeft mij het gevoel van toen het internet net ontstond: eerst heel veel experimenteren om uit te vinden wat waardevol is en wat niet. Als je in de historie van technologie kijkt, dan overschatten we de technologie vaak eerst en daarna onderschatten we die weer op bepaalde vlakken. Daar zitten we nog mee met blockchain. Misschien hebben we dé toepassing nog niet gevonden.”
In de rubriek ‘Webwegwijzer’ legt NEMO Kennislink internettermen uit en legt ze langs de www-meetlat: wat is het, welke beloftes doet het, en waarom maakt het die beloftes wel/niet waar? In deze aflevering: blockchain.
Peter König voor NEMO Kennislink
Wat is het?
Een keten van blokken met data die cryptografisch aan elkaar verbonden zijn, waardoor achteraf wijzigen praktisch onmogelijk wordt.
Welke belofte(s) doet het?
Betere decentralisatie, betere beveiliging en privacy, smart contracts, tokenisatie, management van toeleveringsketens (supply chain management), financiële inclusie voor de zogenoemde unbanked door het mogelijk maken van peer-to-peer-transacties, efficiëntere transacties tussen partijen die elkaar niet vertrouwen (trustless system), stemsystemen en digitale identiteiten.
Waarom maakt het die beloftes wel/niet waar?
Blockchains kunnen decentralisatie verbeteren en data veiligstellen, zoals grote blockchains als Bitcoin en Ethereum laten zien. Ze faciliteren eigenaarschap door cryptografie: alleen eigenaren met de juiste sleutel kunnen iets doen met de informatie. Blockchains kunnen ook bijdragen aan supply chain management, omdat dit systemen zijn waarin partijen samenwerken die elkaar niet vertrouwen. Het systeem gaat uit van wederzijds wantrouwen, wat het efficiënter kan maken voor sommige transacties. Ze bieden de mogelijkheid tot banking the unbanked. Ze kunnen functioneel zijn voor stemsystemen, maar zijn (nog) geen oplossing voor nationale verkiezingen. Digitale identiteiten via blockchain worden ook onderzocht, maar zijn nog in ontwikkeling.
Lees ook de andere afleveringen in deze serie: