Ongeveer een op de drie basisschoolleerlingen is meertalig. Wat betekent die meertaligheid voor de taalgebruiker? Vier taalwetenschappers presenteerden hun meest recente bevindingen tijdens het publiekssymposium Meertalig Nederland.
Samen met mijn 8-jarige zoon bezocht ik de derde editie van het Kletskoppen Kindertaalfestival van de Radboud Universiteit en het Max Planck Instituut voor Psycholinguïstiek, voor het eerst gehouden in Den Haag.
Zeg jij altijd netjes ‘dankjewel’? Uit een groot wereldwijd onderzoek blijkt dat we dit met zijn allen veel minder vaak doen dan je zou verwachten. Sommige talen hebben zelfs geen woord voor ‘dankjewel’.
In de zestiende eeuw verschenen de eerste woordenboeken en grammatica’s van het Nederlands. Dat wordt vaak toegeschreven aan een groeiend nationaal bewustzijn. Maar Nederlanders in die tijd hadden niet alleen interesse voor de Nederlandse volkstaal, ook voor andere talen.
De Bora-gemeenschap kan haar taal niet alleen spreken, maar ook trommelen. Wetenschappers onderzochten hoe ze de taal representeren in slagen op trommels. Het antwoord blijkt te liggen in het ritme.
In veel Limburgse dialecten kun je met toon betekenisverschil uitdrukken. Nieuw onderzoek toont aan dat Limburgse moedertaalsprekers gevoeliger zijn voor toon dan Nederlandse moedertaalsprekers.
Hoe kun je talen objectief scheiden van dialecten? Taalkundigen concludeerden na een lange zoektocht dat dit onmogelijk is: het onderscheid is puur sociaal en politiek van aard. Een Schotse psycholoog beweert nu dat het wél kan.
De Berbertalen in Noord-Afrika zijn in opmars. Werden ze aanvankelijk nog doodgezwegen, nu leren Marokkaanse kinderen de taal op school en zwaaien demonstranten in de Rif met Berbervlaggen. Hoe het tij kon keren, laat hoogleraar Berberstudies Maarten Kossmann zien in zijn oratie.
De film Pygmalion uit 1937 vertelt het verhaal van een spraakprofessor die een weddenschap aangaat met een collega. Binnen drie maanden zal hij Liesje, een brutale bloemenverkoopster die plat Amsterdams spreekt, omvormen tot een chique dame. Hoe realistisch is deze film?
Is ons vermogen om kleuren in categorieën in te delen cultureel bepaald of ook deels aangeboren? Britse psychologen hebben vastgesteld dat ons brein biologisch is ingesteld op vijf verschillende kleuren.
Wereldwijd worden er zo’n 6000 talen gesproken, verdeeld over ruim 400 taalfamilies. Een kwart van die taalfamilies bevindt zich op één continent: Zuid-Amerika. Pieter Muysken, hoogleraar Taalwetenschap in Nijmegen, blikt deze week in zijn afscheidsrede terug op veertig jaar onderzoek na...
Welke talen worden het meest met elkaar verward? Wetenschappers kunnen hierover voorspellingen doen op basis van taalkundige theorieën over taalgelijkenis. Maar in de praktijk spelen andere factoren een grotere rol, zo blijkt uit de antwoorden van spelers van het online spel The Great Language...
Het Bildts is geen dialect van het Fries of het Nederlands, maar een zelfstandige taal. Dat bepleiten drie taalkundigen van de Fryske Akademy. Het is een mengtaal met een overwegend Friese grammatica en een Hollandse woordenschat.
Wijn- en koffie-experts beschrijven duidelijker geuren en smaken dan leken – maar alleen binnen hun eigen specialiteit. Dit blijkt uit onderzoek van Nijmeegse taalwetenschappers. In het Westen hebben we maar een beperkte woordenschat voor geuren, die met training is uit te breiden. Maar ...
Bij toeval ontdekte Simeon Floyd in de Amazonetaal Nheengatú een nog niet eerder waargenomen taalverschijnsel: een gesproken taal waarin sommige betekenissen alleen met gebaren kunnen worden geuit. Samen met een collega zoekt hij nu naar andere talen waarin dit verschijnsel voorkomt.
Niemand spreekt precies hetzelfde Nederlands. Sommige mensen spreken met een regionaal accent, anderen slissen misschien een beetje. En toch kunnen we iedereen verstaan. Promovenda Shruti Ullas onderzoekt hoe ons brein zich instelt op deze uitspraakvariatie.
Hoewel Nederlanders regionale accenten in toenemende mate omarmen, blijft de populariteit van bepaalde etnische accenten mijlenver achter. Vooral aan het Marokkaans Nederlands kleven veel negatieve oordelen. Marokkaanse Nederlanders komen pas hogerop als zij hun accent grotendeels afleren, zo ...
Etnolecten zijn taalvariëteiten die van oorsprong gesproken worden door een bepaalde etnische groep, zoals Indisch Nederlands, Surinaams Nederlands en Marokkaans Nederlands. Ze zijn niet alleen te horen bij migranten van de eerste generatie, maar ook bij tweede en latere generaties.
12 november is de Dag van de Franse Taal. Speciaal voor de gelegenheid liet onze taalredacteur zich in de collegebanken onderdompelen in het Frans. Universitair docent Jenny Doetjes gaat tijdens dit college in op de klankstructuur van het Frans. Welke klanken kunnen we onderscheiden en hoe ged...
Welke accenten hoor je in Nederland? En wat is hun imago? Een nieuwe app, vanaf december te downloaden, gaat deze vragen beantwoorden. De app is ontwikkeld door de NTR en taalwetenschappers uit Amsterdam, Utrecht en Nijmegen. Niet eerder werd de diversiteit van het Nederlands op zo’n gro...
De app LingQuest test hoe goed jij talen van elkaar kunt onderscheiden. Spaans pik je er vast moeiteloos tussenuit, maar hoe zit het met een Aziatische taal als het Vietnamees? LingQuest laat je zien hoe divers de klanken en ritmes van talen kunnen zijn.
Veel lezers kennen het Meertens Instituut van de boeken van J.J. Voskuil. Maar het huidige onderzoeksinstituut – gehuisvest in een voormalige Coca-Colafabriek – ademt allang niet meer de stoffige sfeer van toen. Een kijkje in dit instituut maakt zichtbaar hoe de aloude collecties ingezet worde...
Wijn- en koffiekenners kunnen in geuren en kleuren vertellen over hun favoriete drankje. Dat is best knap, want het Nederlands kent nauwelijks abstracte woorden voor geuren. Ilja Croijmans vergeleek de geurbeschrijvingen van getrainde en ongetrainde neuzen en kwam tot een verrassende ontdekkin...
Op 16 juni lanceert het Meertens Instituut een nieuwe databank: de elektronische Woordenbank van de Nederlandse Dialecten (eWND). Zowel taalkundigen als taalliefhebbers kunnen straks alle belangrijke Nederlandse dialectwoordenboeken op één centraal punt raadplegen.
Tien jaar geleden begon Hans Bennis zich in zijn vrije tijd te verdiepen in kort geschreven en gesproken Nederlands. Nu ligt er een boek met de titel Korterlands. Het afkorten van de taal is niets nieuws, laat Bennis zien, maar juist van alle tijden: “Middeleeuwse monniken deden het al.&...
Kinderen die veel Limburgse dialectwoorden gebruiken, lijken daar geen hinder van te ondervinden. Voor hun Nederlandse woordenschat is het in ieder geval niet nadelig. Dat blijkt uit onderzoek onder tweetalige dialect-Nederlandssprekende kinderen in Limburg, uitgevoerd door de Universiteit van...
Is de manier waarop we over onze zintuiglijke waarnemingen praten voor alle mensen ter wereld zo ongeveer hetzelfde, of juist cultureel bepaald? Een beetje van allebei, ontdekten Nijmeegse taalonderzoekers. Ze filmden alledaagse gesprekken van dertien talen en culturen over de hele wereld, en ...
Het Nederlands kent een grote variatie aan r’en. In zijn promotieonderzoek vond Koen Sebregts zelfs twintig verschillende. Toch zijn er maar een paar die genoeg van elkaar verschillen om voor gewone sprekers hoorbaar te zijn, zoals de tongpunt-r en de huig-r. En natuurlijk de Gooise r, die de ...
Van Vuurland tot het Peruaanse Amazonegebied: taalwetenschapper en promovendus Luis Miguel Berscia reist heel Zuid-Amerika door, op zoek naar inheemse culturen. Hij legt talen vast in schrift, maakt grammaticastructuren. Zijn werk voelt als een race tegen de klok: “Bijna alle inheemse ta...
Tijdens het derde Drongofestival voor meertaligheid in september was er een speciaal podium voor het Afrikaans. Adriaan van Dis ging in gesprek met de Afrikaanse schrijver Kirby van der Merwe en taalwetenschapper Pieter Muysken. Ze blikten terug op de geschiedenis en keken vooruit naar de toek...