Zonneklaar over zonnebrand

Uv-straling is een vorm van energie. In zonnebrandcrème zitten stoffen die de schadelijke energie van uv-stralen voornamelijk omzetten in warmte. Na een tijdje zijn de energie-opnemende stoffen ‘vol’ en kunnen ze geen uv-stralen meer omzetten. Dan is het tijd om opnieuw te smeren.

Er zijn verschillende stoffen nodig om te beschermen tegen zowel uva als uvb. In alle zonnebrandcrèmes zit bescherming tegen uvb-straling, maar in de praktijk beschermen de meeste zonnebrandcrèmes ook tegen uva-straling (‘breed spectrum’). Of een zonnebrandcrème daadwerkelijk tegen uva beschermt, kun je checken op de verpakking: er staat dan een cirkel op met het woord ‘uva’ erin.

Op iedere zonnebrandcrème moet een SPF staan, de Sun Protection Factor. De SPF geeft aan hoe goed de zonnebrandcrème uvb tegenhoudt. Als je er evenveel van op smeert, beschermt een zonnebrandcrème met SPF 50 dus beter én langer tegen de schadelijke uv-straling dan een crème met SPF 30, legt Kibbelaar uit.

Maar dat betekent in de praktijk vaak niet dat je met SPF 50 veel langer in de zon kunt gaan zitten, waarschuwen beide deskundigen. Doordat je zweet of je ingesmeerde huid aanraakt, verdwijnt het beschermende laagje van zonnebrandcrème. Bovendien raken de stoffen die uv-straling opnemen na een tijdje uitgewerkt. Na drie uur moet je je dus opnieuw insmeren.

De meeste mensen smeren te weinig zonnebrandcrème, blijkt uit onderzoek. Genoeg insmeren betekent: minstens een halve theelepel, alleen al voor je gezicht, vertelt Kibbelaar. Ook KWF Kankerbestrijding adviseert flink te smeren: zeven theelepels voor je hele lijf. Dat is er een voor je gezicht en hals, twee voor je armen en schouders, twee voor je borst, buik en rug en twee voor je benen en je voeten.

“Ja, dat lijkt veel”, zegt Kibbelaar. “Maar alleen dan haal je de beschermingsfactor die op de fles staat.” Uit een fles zonnebrandcrème van 200 ml haal je in dat smeertempo net geen zes volledige smeerbeurten. En dat is eigenlijk maar goed ook, want zonnebrandcrème is beperkt houdbaar en verliest een deel van zijn werking door blootstelling aan lucht, uv-straling en warmte.

Minerale zonnebrandcrème bevat zinkoxide of titaniumoxide, ‘chemische’ zonnebrandcrème bevat weer andere stoffen die uv opnemen. Vooral kleinere zonnebrandcrèmemerken adverteren minerale zonnebrandcrème als ‘natuurlijk’, ziet dermatoloog Galimont. Ze vindt dat zogenaamde onderscheid kwalijk, want beide soorten zijn effectieve zonbeschermers.

“Alle zonnebrandcrèmes zijn eigenlijk chemisch”, vult Kibbelaar aan. “Ook mineralen die in zonnebrandcrème zitten, worden dusdanig bewerkt dat er weinig natuurlijks aan is. ‘Natuurlijk’ is bovendien echt niet beter.”

Ook sommige influencers prijzen ‘natuurlijke’ zonnebrandcrèmes aan als beter, of maken zelf een alternatief omdat ze bang zijn voor schadelijke stoffen in zonnebrandcrème. “Heel onverstandig”, noemen beide deskundigen de ‘do-it-yourself’-variant, omdat er geen enkele controle is op de kwaliteit. Je weet bijvoorbeeld nooit zeker of je wel goed gemengd hebt en of het überhaupt wel voldoende beschermt.

Kibbelaar en KWF Kankerbestrijding benadrukken dat alle zonnebrandcrèmes even goed zijn: twee zonnebrandcrèmes die dezelfde beschermingsfactor hebben, beschermen even goed. Als ze tenminste naast een hoge Sun Protection Factor ook tegen uva-straling beschermen, ze niet te oud zijn en als je er voldoende van smeert.

Smeert ’t niet lekker, dan is de kans groter dat je niet goed smeert, en dus niet goed beschermd bent.

Kibbelaar: “De meeste zonnebrandcrèmes smeren de laatste jaren echt wel fijner, want ze zijn de laatste vijf tot tien jaar veel minder vettig geworden door verbeterde technologie. En ze geven ook niet meer zo’n witte waas.”

Microplastics, hormoonverstorende stoffen en kankerverwekkende ingrediënten; op sociale media wemelt het van de verhalen dat zonnebrandcrème schadelijk zou zijn. “Fabeltjes”, zeggen beide deskundigen.

Kibbelaar: “Cosmetica, dus ook zonnebrandcrème, behoren tot de strengst gereguleerde consumentenproducten. Zo streng zelfs dat er de laatste jaren weinig nieuwe uv-filters op de markt zijn gekomen. Fabrikanten moeten heel veel testen doen en alle resultaten daarvan aanleveren voordat het goedgekeurd wordt. En dat soort onderzoek kost heel veel tijd en geld.”

Microplastics zitten soms in zonnebrandcrème om hem smeerbaarder of waterafstotend te maken. Ja, sommige stoffen komen in je bloed terecht, maar in dusdanig kleine hoeveelheden dat je daar niet ziek van wordt. “Het risico op huidkanker als je je níét insmeert, is bovendien vele malen groter en ernstiger”, zegt Galimont.

‘Weren, kleren, smeren’, adviseert KWF Kankerbestrijding. Dat betekent: uit de zon blijven tussen 12:00 en 15:00 uur ’s middags, of anders lange kleding en een hoed of pet dragen. Daarna komt zonnebrandcrème. Je insmeren met zonnebrandcrème is eigenlijk het sluitstuk van zonschade voorkomen, en niet het hoofdstuk, vindt ook Galimont.

Op sociale media prijzen influencers soms uv-stickers die je zouden helpen herinneren dat je je opnieuw moet insmeren. Die lijken op het eerste gezicht een handig hulpmiddel. “Maar ze meten niet hoe goed je huid écht beschermd is. Dat kan een vals gevoel van veiligheid geven”, zegt Galimont. In werkelijkheid is de bescherming van zonnebrandcrème namelijk allang afgenomen door zweten, zwemmen of te weinig aanbrengen. “Bovendien leiden ze de aandacht af van waar het om gaat: uit de zon blijven op piekuren, beschermende kleding dragen en zonnebrandcrème juist en ruim aanbrengen als aanvullende maatregel.”

• Heerfordt IM, Torsnes LR, Philipsen PA, Wulf HC. Sunscreen use optimized by two consecutive applications. PLoS One. 2018;13(3):e0193916. doi:10.1371/journal.pone.0193916.
• Gezondheid en Wetenschap. Influencers promoten bedenkelijke uv-stickers die waarschuwen voor zonnebrand [Internet]. Gezondheid en Wetenschap; [gepubliceerd z.j.]. Beschikbaar via: https://www.gezondheidenwetens... [Geraadpleegd 12 jun 2025].
• KWF Kankerbestrijding. Alles over zonnebrandcrème [Internet]. KWF. Beschikbaar via: https://www.kwf.nl/kanker-voor... [Geraadpleegd 12 jun 2025].
• KWF Kankerbestrijding. Tips voor zonbescherming [Internet]. KWF. Beschikbaar via: https://www.kwf.nl/kanker-voor... [Geraadpleegd 12 jun 2025].