Naar de content

Zon, zee en wetenschap

NEMO Kennislink Zomerboekenspecial 2017

Pixabay, vrijgegeven in het publieke domein

Wat is er deze zomer fijner dan onderuitgezakt in een strandstoel een goed boek over wetenschap lezen? Er verscheen een hoop moois dit jaar. Alle redacteuren van NEMO Kennislink raden je daarom weer hun favoriete populairwetenschappelijke boek van het afgelopen jaar aan.

Onder de tunnel door. De geschiedenis van 75 jaar Maastunnel

Door Henk van der Maas

Nog nooit was een tunnel voor auto’s, voetgangers en fietsers zo aangelegd. Niet door een gat te graven in de grond, maar door het af te laten zinken. Bovendien was de tunnel ook nog rechthoekig in plaats van rond. Als dat maar goed zou gaan! Vakblad de Ingenieur publiceerde zelfs een alarmerend artikel erover.

Maar het ging allemaal goed en de Rotterdamse Maastunnel kreeg veel navolging. Na de bouw werd het gezien als een nieuwe standaard voor de aanleg van tunnels. In het boek ‘Onder de tunnel door’ lees je over de ingenieurs en wetenschappers die aan het bouwwerk rekenden. Ook vertelt auteur Henk van der Maas over de vierhonderdduizend tegeltjes en de drie belhamels die er als allereerste doorheen gingen. Voormalig tunnelbeheerder Van der Maas is een rasverteller en mixt al deze verschillende onderwerpen voortreffelijk. En dan zijn er ook nog schitterende foto’s.

Je krijgt direct zin om door de Maastunnel te rijden of te wandelen. Al gaat dat de komende jaren wat lastiger. Vanaf 2 juli gaat de verbinding van noord naar zuid maar liefst twee jaar dicht vanwege een renovatie. En daarna zijn de fiets- en voetgangerstunnel aan de beurt, zodat dit bijzondere bouwwerk ook voor de toekomst behouden blijft.

Lees hier een uitgebreidere recensie van ‘Onder de tunnel door. De geschiedenis van 75 jaar Maastunnel’.

Robert Visscher, redacteur Techniek

Lees meer over ‘Onder de tunnel door. De geschiedenis van 75 jaar Maastunnel’

——

In het land van de ja-knikkers

Door Frank Westerman

Al is dit strikt genomen geen populair-wetenschappelijk boek, je steekt er veel van op. Waarom de rotgans tijdelijk een zeldzame vogel werd bijvoorbeeld (omdat dwangarbeiders van Stalin ze opaten), hoe je bij het boren naar olie een blow-out voorkomt (door modderpap van de juiste dichtheid in het boorgat te gieten), en hoe het zit met de haat-liefdeverhouding tussen Schoonebeek en de NAM (‘het is liefde’). Westerman lepelt geen feiten op, legt niet uitvoerig uit, geeft geen college. Westerman vertelt verhalen, en dat doet hij bijzonder goed.

Het boek bevat 24 reportages. Ze gaan voornamelijk over de recente geschiedenis van Nederland (de bende van Venlo, de transgene stier Herman), soms ook over gebeurtenissen die slechts enkele mensen raakten (het ongeluk van kleine Bob in de garagebox). Dat ik het zo mooi vind, zal in mijn geval deels vanwege de herkenning zijn. Westerman komt net als ik uit Drenthe. De straaljagers die hij ’s nachts over hoorde vliegen, op weg naar de gekaapte trein in De Punt, hoorde ik als 11-jarige een paar minuten later ook.

Maar de belangrijkste reden om dit boek te lezen is een andere: Frank Westerman kan schrijven.

Marlies ter Voorde, redacteur Aarde en Klimaat

Lees meer over ‘In het land van de ja-knikkers’

——

Opzienbarende ontdekkingen over taal

Door Milfje Meulskens

Het begon allemaal met een blog: de Taalpassie van Milfje. Daar schrijven de taalkundigen Sterre Leufkens en Marten van der Meulen nog steeds een paar keer per week over nieuwe ontdekkingen in hun vakgebied.

Voor het eerst maakte het schrijversduo nu ook een boek, waarin ze allerlei onderzoeken uit de taalkunde op een luchtige manier uit de doeken doen in fijne korte hoofdstukjes. Veel onderwerpen zijn ook op NEMO Kennislink al eens aan bod gekomen, maar dat is ook niet zo gek: de manier waarop baby’s taal leren, humor in het taalgebruik van computers, de invloed van taal op reuk of andere zintuigelijke waarnemingen, de relatie tussen taalvorm en betekenis, Nederlandse uitleenwoorden en jongerentaal zijn natuurlijk de krenten uit de linguïstische pap. En daar kunnen taalliefhebbers nooit genoeg van opgediend krijgen.

Ook de aandacht voor de methodes die gebruikt worden in het taalonderzoek (‘soms ronduit hilarisch’ – zoals proefpersonen bij wie de huidreactie werd gemeten op taboewoorden als poep in hun moedertaal en een vreemde taal) sluit helemaal aan bij de filosofie van NEMO Kennislink, en verdient een dikke pluim. De schrijfstijl is heel vrolijk en enthousiasmerend, en daarom is ‘Opzienbare ontdekkingen’ over taal prima kost voor de vakantie.

Mathilde Jansen, redacteur Taalwetenschappen

Lees meer over ‘Opzienbarende ontdekkingen over taal’

——

Ode aan de E-nummers

Door Rosanne Hertzberger

Ondanks de slogan Waarom E-nummers, kant-en-klaar-maaltijden en conserveermiddelen ons leven beter maken, stop je dit boek niet in de koffer om eindelijk te lezen wat écht gezond is.

Schrijver en microbioloog Rosanne Hertzberger geeft juist tegengas aan het eindeloze leger kookgoeroes. Vooral raadgevers die alles wat naar technologie of ‘chemie’ riekt vermijden, zijn volgens Hertzberger de weg kwijt. Ze laat in een vlot lezend boek zien dat eten chemie en technologie ís, of je het nu wilt of niet.

De vinger wordt in begrijpbare taal op pijnlijke plekken gelegd: bijvoorbeeld de verraderlijke scheidslijn tussen ‘kunstmatige’ en ‘natuurlijke’ stoffen. En dat niet e-nummers, maar juist natuurlijke stoffen als vetten en suikers de volksgezondheid bedreigen. Verder komen uitvindingen als zaadveredeling, kunstmest en gentech uitgebreid aan bod.

Hertzberger is een anti-romanticus op voedselgebied. Ze is in haar nopjes met een magnetronmaaltijd en weigert groenten te snijden als een machine dat ook kan. Het boek is vooral een pamflet dat laat zien dat ons eten een technologisch hoogstaand product is, en dat daar weinig mis mee is. Sterker nog, dat het hard nodig is om iedereen op aarde te voeden.

Roel van der Heijden, redacteur Natuurkunde & Techniek

Lees meer over ‘Ode aan de E-nummers’

——

Populisme

Door Cas Mudde en Cristóbal Rovira Kaltwasser

Tegenwoordig, en zeker in verkiezingstijd, vliegt de term ‘populisme’ je om de oren. Maar wat houdt het nu eigenlijk in? Voor iedereen die stiekem geen flauw benul heeft, maar wel méér wil dan de Wikipedia-definitie is dit boek uit de serie Elementaire Deeltjes een uitkomst.

Op een rustige manier nemen de auteurs je aan de hand mee door het landschap van populisme. Daarbij geven ze veel heldere definities en illustreren ze situaties met recente voorbeelden. Terwijl ze ook uitleggen wat het begrip nou zo vaag maakt.

Het taalgebruik is soms wat pittig en daarom is het wellicht niet het eerste waar je aan denkt bij een luchtig zomerboek. Maar als het gesprek op de volgende BBQ een politieke wending neemt, kun je na het lezen van dit boek ineens een stuk meer dan slechts instemmend mee-knikken.

Lees hier een uitgebreidere recensie van “‘Populisme’.

Ellen Schulten, stagiaire

Lees meer over ‘Populisme’

——

Het verboden boek. Mein Kampf en de aantrekkingskracht van het nazisme

Door Ewoud Kieft

Ik geef toe, Hitlers Mein Kampf klinkt niet echt als een luchtig onderwerp voor in de vakantiekoffer. Maar historicus Ewoud Kieft beschrijft uitermate boeiend hoe dit nu verboden boek ooit miljoenen mensen enthousiast heeft weten te krijgen voor het nationaalsocialistische gedachtegoed. Zij waren echt niet allemaal ontoerekeningsvatbaar, dus hier was meer aan de hand.

Hitler wist beter dan wie dan ook gebruik te maken van de sentimenten die heersten in het verslagen en economisch failliete Duitsland van na de Eerste Wereldoorlog. De massa bespelen deed hij briljant en in Mein Kampf legde Hitler nog uit hoe dat moest ook. Inclusief het aanwijzen van één gezamenlijke vijand of zondebok.

Het verboden boek is één van de interessantste boeken die ik dit jaar gelezen heb, ook vanwege de persoonlijke toon van Kieft. Bekennen dat hij zelf ook enthousiasme voelde bij sommige stukken uit Mein Kampf klinkt heftig, met de kennis van nu over de Tweede Wereldoorlog en de Jodenvervolging. De auteur maakt pijnlijk duidelijk dat er niet alleen maar verwerpelijke onzin in Hitlers boek staat.

Lees hier een uitgebreidere recensie van ‘Het verboden boek. Mein Kampf en de aantrekkingskracht van het nazisme’.

Marjolein Overmeer, redacteur Geesteswetenschappen

Lees meer over ‘Het verboden boek. Mein Kampf en de aantrekkingskracht van het nazisme’

——

Atlas van de Nederlandse Taal

Door Mathilde Jansen, Nicoline van der Sijs, Fieke Van der Gucht en Johan De Caluwe

Hij past misschien niet zo handig in je strandtas, maar de onlangs verschenen Atlas van de Nederlandse taal is zeker wel heerlijk (én verantwoord) leesmateriaal voor de zomer. In zestig thema’s beantwoorden de auteurs alle mogelijke vragen die je maar zou kunnen stellen over de Nederlandse taal. En dat ook nog eens op een laagdrempelige manier met veel kaartjes, grafieken en andere visualisaties.

Wat betekent je familienaam? Heeft je dialect nog toekomst? Hoe komen plaatsen aan hun carnavalsnaam? Vormen andere talen een bedreiging voor het Nederlands? Dit fijne naslagwerk over de wondere wereld van de Nederlandse taal is goed voor vele uren grasduinen.

De auteurs maakten een Nederlandse en een Vlaamse editie van de atlas. 56 van de 60 behandelde thema’s zijn gemeenschappelijk: het onderwerp is hetzelfde, maar de benadering en voorbeelden passen bij de editie. De overige 4 thema’s zijn uniek en gaan bijvoorbeeld in de Nederlandse editie over het Fries en andere minderheidstalen en in de Vlaamse editie over tussentaal, de Vlaamse informele spreektaal. Als je nog geen taalliefhebber was, word je dat van deze atlas vanzelf wel.

Erica Renckens, redacteur ‘Over taal gesproken’

Lees meer over de ‘Atlas van de Nederlandse Taal’

——

We hebben geen idee?!

Door Jorge Cham en Daniël Whiteson

Als je deze vakantie op een afgelegen eiland naar de mooie heldere sterrenhemel staart, realiseer je je misschien niet dat het heelal nog heel veel geheimen voor ons heeft. Slechts vijf procent van het universum is bekende materie zoals planeten en sterren, de rest van het heelal is opgebouwd uit stoffen die wij niet kennen. Maar als het aan wetenschappers ligt, niet voor lang.

In ‘We hebben geen idee?!’ zetten natuurkundigen Jorge Cham en Daniël Whiteson de grootste mysteries in het universum op een rijtje. Bestaat buitenaards leven? Waarom is het heelal zo leeg? Waar is materie van gemaakt? We weten het niet. Of beter gezegd: we weten het nóg niet. Wetenschappers werken elke dag hard aan deze vraagstukken en hun vooruitgang wordt door Cham en Whiteson op een overzichtelijke manier gepresenteerd.

Grappige illustraties maken ingewikkelde theorieën toegankelijk en zetten je aan het denken. En hoewel dit boek meer vragen oproept dan het beantwoordt, verdient het zeker een plekje in je koffer.

Lees hier een uitgebreidere recensie van ‘We hebben geen idee?!’.

Renée Moezelaar, redacteur Scheikunde

Lees meer over ‘We hebben geen idee?!’

——

De achterkant van Nederland

Door Pieter Tops en Jan Tromp

Als jij dol bent op The Godfather, is dit boek een must. Net als in die film staat de sociale context rondom (drugs)misdaad centraal. Wel is er een belangrijk verschil: het (waargebeurde) verhaal vindt in Nederland plaats.

Onderzoekers Pieter Tops en Jan Tromp baseren zich op harde feiten als ze beschrijven hoe hennepteelt en de misdaad daaromheen het sociale en politieke leven in Brabant steeds meer zijn gaan bepalen. Van bedreigde burgemeesters die moeten vluchten als ze weigeren zich te laten omkopen tot drugslords die hele wijken in hun greep hebben – waarvan de bewoners zich specialiseren in hennepteelt. Hoe het zo ver kon komen?

De desbetreffende (vaak werkloze) Brabantse burgers voelen zich in de steek gelaten door een staat die steeds meer burgerlijke zelfredzaamheid eist. Daarnaast zetten Brabanders zich traditioneel af tegen Hollandse bevoogding. Bovendien gedragen sommige drugslords zich als een Godfather door bijvoorbeeld flink in het plaatselijke verenigingsleven te investeren. Maar net als in de Godfatherfilm merken voormalige ‘soldaten’ dat hun bazen met harde hand afstraffen als je je eigen koers volgt.

Al met al is dit boek een eyeopener over hoe de schaduwwereld van de georganiseerde misdaad voet aan de grond heeft gekregen in Nederland. Hopelijk stoppen dan ook, behalve jijzelf, veel politiemensen en politici het boek in hun koffer.

Marloes van Amerom, redacteur Mens & Maatschappij

Lees meer over ‘De achterkant van Nederland’

——

Een beter brein – Kan hersenwetenschap ons slimmer maken?

Door Niki Korteweg

Door de mentale activiteit van een boek lezen houd je je hersenen in conditie. Als wát je leest dan ook nog eens gaat over hoe je je brein kan verbeteren, heb je deze zomer dubbel winst. Want dat is waar ‘Een beter brein over gaat’: hersenwetenschap waar gewone mensen wellicht wat aan hebben.

Auteur Niki Korteweg beschrijft de werking en resultaten van geheugenpillen en breintraining tot diepe hersenstimulatie en eeg-headsets, maar ook van ouderwetse middelen als slaap, voeding en meditatie.

Vooral het laatste hoofdstuk wil je niet missen; dat biedt een inkijkje in waar het in de hersenwetenschap allemaal naartoe gaat: breinen die in computers worden nagebouwd, extra menselijk geheugen op een chip, een geest die na de dood voortleeft in de cloud. Met dit boek trakteer je je bovenkamer op een portie prettig geschreven cognitieve kost.

Lees hier een uitgebreidere recensie van ‘Een beter brein’.

Mariska van Sprundel, redacteur Hersenen & Gedrag

Lees meer over ‘Een beter brein’

——

Ober, er zit natuurkunde in mijn soep

Door Helen Czerski

Waar je de zomervakantie ook doorbrengt en wat je dan ook doet, je zult iets ervan tegenkomen in dit heerlijke boek over natuurkunde. Auteur Helen Czerski laat op enthousiaste wijze zien hoe natuurkundige wetmatigheden overal om ons heen te herkennen zijn. Het gaat over surfen, koffievlekken, aardbevingen, schoonspringen, pizzadeeg, wifi, parels, onweersbuien en waarom de thee uit je beker klotst als je te snel loopt.

Czerski verbindt het allemaal moeiteloos met zwaartekracht, thermodynamica, elektromagnetisme, oppervlaktespanning, de ideale gaswet en nog een hele rij aan natuurkundige begrippen en wetmatigheden. Door steeds voor iedereen herkenbare voorbeelden af te wisselen met een uitleg over de natuurkunde erachter, laat ze zien hoe ogenschijnlijk heel verschillende zaken voortkomen uit dezelfde principes.

Dat er een relatie is tussen het gloeien van je broodrooster, de radiosignalen die de Titanic uitzond en de communicatie tussen blauwe vinvissen. Of wat popcorn verbindt met de Maagdenburger halve bollen, drinken door een rietje en raketten. Zo gaat het maar door. Een absolute aanrader.

Lees hier een uitgebreidere recensie van ‘Ober, er zit natuurkunde in mijn soep’.

Esther Thole, redacteur Functionele Moleculaire Systemen en chemische wetenschappen

Lees meer over ‘Ober, er zit natuurkunde in mijn soep’

——

Poll
Poll

Wat is jouw favoriete zomerboek van dit jaar?

ReactiesReageer