De mol is een van de weinige gewervelden die permanent in de bodem leeft. Ondanks zijn soms slechte reputatie bij boeren en eigenaren van prachtige gazonnetjes, toont de aanwezigheid van mollen een gezonde, vruchtbare bodem aan. Mollen hebben namelijk een goed functionerend ecosysteem en ondersteunende biodiversiteit nodig om te overleven.

Een mol, Talpa europaea komt even naar boven. Dat gebeurt overigens zelden, liever blijven ze onder de grond.

Wikimedia Commons

Naam: gewone/‘echte’ mol Familie: Talpidae Uiterlijk: cilindervormig lichaam met een dikke zilver-zwarte vacht, een spitse, naakte snuit die heel goed kan ruiken en kleine oogjes. Ze beschikken over sterke schouders en brede voorpoten met klauwtjes. Lengte: ongeveer 15 centimeter in lengte met een staart van ongeveer 3 centimeter Dieet: kleine ongewervelden zoals regenwormen en larven van kevers en vliegen. Daarnaast verschillende soorten noten. Leeftijd: 2,5 jaar Leefomgeving: heuvellandschappen in Noord-Amerika, Azië en Europa (behalve in Ierland) Bijzonder: de mol kan binnen een uur een gang van 14 meter graven. Met zijn voorpoten kan hij een kracht 32 keer zo groot als zijn lichaamsgewicht uitoefenen.

“Onder de grond, onder de grond, daar woont een mol met een jasje van bont. Hij graaft een gang, tien meter lang, zand op z’n snuitje en zand op z’n wang. Molletje kan bijna niet zien, is dat niet gevaarlijk misschien? Molletje, straks stoot je je kop. Zet dus voortaan een brilletje op!”

Een bekend kinderliedje, maar de mol heeft die bril helemaal niet nodig. Een mollenlichaam is bedekt met een zachte, dikke, zilver-zwarte vacht waarin de kleine oogjes verstopt zijn. De ogen hebben dan ook nauwelijks nog een functie, mollen zijn nagenoeg blind. Ze hebben ook geen uitwendige oren. Daardoor zijn ze voornamelijk afhankelijk van hun tast- en reukzintuigen, maar laten die gelukkig heel goed ontwikkeld zijn. Zijn staart heeft kleine haartjes op de punt waarmee hij over het plafond van zijn tunnel gaat. Hiermee tast hij de omgeving af en met zijn spitse neus kan hij heel goed ruiken. De sterneusmol ontdekt, vangt en eet zijn prooi zelfs sneller dan het menselijke oog kan volgen: in minder dan 0,3 seconden.

In het mollenembryo (op de foto is de soort Talpa occidentalis te zien) start de ontwikkeling van de zesde vinger later dan die van de ‘gewone vingers’.

University of Zurich

University of Zurich

Sterke graver

De mol heeft hele kleine achterpoten, maar grote voorpoten en sterke schouders waarmee hij goed kan graven. Aan iedere voorpoot heeft hij zes vingers. De mol heeft, net als bijvoorbeeld de panda, een duim extra.

In 2011 schreef een groep paleontologen in het vakblad Biology Letters hoe de mol aan zijn extra graafduim komt. Die extra duim gebruikt hij om op te leunen tijdens het graven en het vergoot zijn poot waardoor hij meer zand in één keer weg kan scheppen.

Ook bij andere dieren komt polydactylie – het hebben van een extra vinger of teen – weleens voor, maar bij mollen is het de standaard. Al tijdens de embryonale ontwikkeling wordt aangezet tot de ontwikkeling van de extra duim. Maar dit gebeurt later dan de ontwikkeling van de ‘gewone’ vingers, ontdekten de paleontologen. De extra duim heeft geen bewegende gewrichten. Het bestaat uit één sikkelvormig botje dat uit de pols ontstaat. Spitsmuizen, de dieren die het nauwst verwant zijn aan mollen, missen de extra duim.

Een voorpootje van een mollenembryo. Hier is duidelijk te zien dat de ontwikkeling van de zes vingers niet gelijk opgaat.

University of Zurich

University of Zurich

De onderzoekers denken dat mollen de extra duim krijgen door hoge concentraties mannelijke geslachtshormonen. Bij veel mollensoorten hebben de vrouwtjes namelijk een bijzonder geslachtsorgaan met zowel mannelijke als vrouwelijke delen; ze zijn dus een soort hermafrodiet. Hierdoor produceren ze ook de typisch mannelijke geslachtshormonen.

Bij mensen wordt gedacht dat wanneer een embryo in de baarmoeder wordt blootgesteld aan een hoog testosteronlevel van de moeder, er een grotere kans op polydactylie is.

Mollen leven alleen in hun holenstelsel en komen nauwelijks boven de grond. Vrouwtjesmollen werpen één keer per jaar twee tot zeven jongen. De zwangerschap duurt rond de 42 dagen. Als de jongen vijf weken oud zijn verlaten ze het nest.

Sparen voor later

De mol heeft voornamelijk regenwormen en andere kleine ongewervelden uit de bodem op het menu. Daarnaast eet hij verschillende soorten noten. De mol eet 70 tot 100 procent van zijn eigen lichaamsgewicht (gemiddeld 115 gram) per dag. Als er een worm in een van zijn tunnels valt, rent hij erop af om de worm te doden. Hij hoeft zijn prooi niet direct op te eten, hij kan met zijn speeksel de worm ook verlammen. Zijn speeksel bevat namelijk een giftige stof waardoor de verlamde worm opgeslagen kan worden in de tunnel en voor later bewaard kan worden. En de mol is een echte spaarder; wetenschappers hebben voorraadkamers met meer dan 1000 regenwormen erin gevonden! Kieskeurig zijn ze ook. Voordat ze de wormen daadwerkelijk eten knijpen ze met hun klauwen eerst de aarde en darminhoud uit de worm.

Queen Alexandra (foto uit 1923).

Wikimedia Commons

Wikimedia Commons

Van plaag naar jas

Door het leven onder de grond hebben mollen een korte en dichte pels ontwikkeld met een fluweelachtige structuur. Het leer van een mollenhuid is extreem zacht en soepel. Daar kwam Queen Alexandra, de vrouw van Edward VII uit het Verenigd Koninkrijk, ook achter en zij bestelde een jas van mollenpels. Honderden mollenhuiden werden aan elkaar genaaid tot een jas. Al snel werd de jas populair waardoor er steeds meer mollenbont nodig was. Mollen vormden op dat moment een grote plaag in Schotland en de jassen leverden een aardig bedrag op, dus het land was erg blij met de trend die Queen Alexandra had gezet.

Ademen onder de grond

Doordat mollen in smalle tunnels onder de grond leven zitten ze continu in een omgeving met veel koolstofdioxide en weinig zuurstof. In 2010 ontdekten wetenschappers dat mollen grote hoeveelheden koolstofdioxide kunnen verdragen en hierdoor hun eigen uitgeademde lucht opnieuw in kunnen ademen. Dat kan dankzij het hemoglobine-eiwit, dat in iedere rode bloedcel zit. Mollen hebben daar een speciale variant van, waardoor het meer koolstofdioxide kan binden.

Voor de mol een paradijs, voor de boer een ramp.

Wikimedia Commons

Wikimedia Commons

Plaag

Omdat mollen de aarde vlak onder het oppervlakte doorspeuren op zoek naar eten, maken ze weleens de wortels van planten los, tot afschuw van boeren. Ze eten de planten echter niet op.

Ook hebben boeren soms last van steentjes in hun machines, omdat die door de door mollen omgewoelde aarde naar boven komen. In het Amsterdamse bos start begin maart een test om mollen van de sportvelden te verjagen met behulp van trillingen. Door de vibraties die in de gangenstelsel ontstaan, hopen de GGD en de Dierenbescherming de dieren weg te krijgen.

Lees ook:

• Aflevering 10: de mijnspin
• Aflevering 9: de slijmzwam
• Aflevering 8: de bodemmijt
• Aflevering 7: de loopkever
• Aflevering 6: de bodemschimmel
• Aflevering 5: de mier
• Aflevering 4: het beerdiertje
• Aflevering 3: de springstaart
• Aflevering 2: het pissebed
• Alevering 1: de regenworm