Waarom pluist haar als het vochtig is?

Vochtigheid is inderdaad een geduchte vijand voor wie de lokken graag steil houdt. Een korte fietstocht door de miezerregen is vaak al genoeg om een net in model gebrachte coupe om te toveren tot een vogelnestje. Krullenbollen krijgen meer krullen van regen. Maar aan pluis ontsnappen ook zij niet. Wat gebeurt er eigenlijk met haar als het in aanraking komt met water?

Dood haar

Om dat te begrijpen is het handig om eerst de structuur van een haar onder de loep te nemen. Een haar is op te delen in twee stukken: de haarwortel die onder de huid ligt en de schacht die uit de huid steekt. De structuur van de haarschacht bestaat uit drie lagen. De buitenste laag is de hoornlaag, opgebouwd uit platte, dunne cellen die als dakpannen over elkaar heen liggen. Het zijn een soort schubben die de haar sterk maken en beschermen tegen beschadiging. Die cellen zijn dood. Een kapper die zegt dat jouw haar dood is, heeft chemisch gezien gelijk. Maar wat de kapper bedoelt is dat het haar er droog en beschadigd uitziet. Ook al ziet iemands haar eruit als een bosje stro, ‘dood haar’ is daar niet de correcte term voor. Bij iedereen zijn de cellen in de haar immers dood.

Water is echter wel van invloed op de tweede soort binding, de waterstofbruggen. Een waterstofbrug ontstaat als moleculen uit twee naast elkaar liggende keratineketens zich tot hetzelfde watermolecuul aangetrokken voelen. Het watermolecuul houdt de twee bundels dus indirect bij elkaar. En je raadt het misschien al: in vochtige lucht zitten veel meer watermoleculen dan in droge lucht. Bij een hoge luchtvochtigheid kan een haar daarom veel meer waterstofbruggen vormen. Als er veel waterstofbruggen zijn tussen de keratinebundels in één haar, leidt dat ertoe dat de haar zich opvouwt. Of zoals wij het noemen: dat het pluist. Als gekrulde haren zich opvouwen, krijgt de drager van die haren in zijn geheel meer krullen. Maar zowel mensen met krullend als steil haar ontkomen niet aan pluizend haar als het nat wordt.

Gelukkig zijn waterstofbruggen zwakke bindingen die omkeerbaar zijn. Elke keer dat haar nat wordt en weer opdroogt worden er waterstofbruggen verbroken en nieuwe aangelegd. Vervelend voor wie net zijn haar in model heeft gebracht en dan de regen moet trotseren. Maar slim gebruikmaken van de waterstofbruggen kan ook. Iemand die zijn natte haren ‘s avonds na het douchen invlecht, heeft de volgende ochtend golfjes in het haar. In de vlecht zijn tijdens het opdrogen waterstofbruggen ontstaan die tijdelijk de haren in de vorm van de vlecht houden.

Vochttekort

Niet iedereen heeft evenveel last van pluis. “Vooral mensen met droog haar merken dat hun haar pluist bij vochtig weer”, zegt dermatoloog Andrew Avarbock van het New York-Presbyterian ziekenhuis in de Amerikaanse krant New York Times. De hoornlaag beheert de hoeveelheid water in de haar. Een intacte hoornlaag houdt genoeg vocht binnen. Maar deze laag kan beschadigen door oververhitting, chemicaliën in haarverf, een permanent, hard borstelen of gewoon door slijtage.

Bij een beschadigde hoornlaag, wat wel ‘poreus’ of ‘droog haar’ wordt genoemd, zuigt de haar een overschot aan water uit de lucht op om het vochttekort aan te vullen, legt hij uit. Er zullen dan meer bindingen worden aangelegd tussen watermoleculen en de keratineketens. Waardoor het haar krult. Avarbock: “Op gehydrateerd haar hebben veranderingen in het milieu, zoals een hogere vochtigheid, minder effect.”

Is er nog wat tegen pluishaar te doen? De beste remedie is proberen om beschadiging van de hoornlaag te voorkomen. Overigens zijn er ook shampoo’s en conditioners die ontworpen zijn om een heel dun vocht-afwerend laagje te leggen rondom elke haar. Al is de beste garantie op pluisvrij haar waarschijnlijk vertrekken uit de Nederlandse nattigheid.