Naar de content

Waarom komt de vogelgriep steeds weer terug?

Zes vragen over vogelgriep

Een grote groep kippen in een schuur.
Een grote groep kippen in een schuur.
PxHere via CC0

De dagen worden korter, het griepseizoen staat weer voor de deur. Mensen krijgen de mensengriep, kippenbedrijven worden geruimd wegens vogelgriep en vogels in het wild overlijden massaal. 

5 december 2025

“Onze wetenschappers hebben aangegeven dat ze vandaag en morgen echt even geen tijd hebben voor vragen vanuit de media”, moet Jacqueline Wijbenga tot haar spijt mededelen. Zij is perswoordvoerder van Wageningen Bioveterinary Research. Daar is het Nationaal Referentielaboratorium voor dierziekten als vogelgriep gevestigd. 

Dat lab heeft net vogelgriep aangetoond in een dood katje. En daarom staat de telefoon roodgloeiend. Maar Wijbenga kan onze vragen wel beantwoorden en de antwoorden ter controle voorleggen aan veterinair microbioloog Evelien Germeraad. Zij doet onderzoek naar vogelgriep.

De vogelgriep kan dus ook overslaan op andere dieren?

Ja, het virus infecteert ook andere dieren. Wijbenga noemt vossen en dassen als voorbeeld. Veehouders in de VS maken zich zorgen om uitbraken onder runderen. Eerder was al aangetoond dat Nederlandse zwerfkatten antistoffen hebben tegen het virus. Een teken dat de dieren ergens in het verleden besmet zijn geraakt. Een studie van de Universiteit Utrecht van begin 2025 vond de antistoffen ook bij honden, met name jachthonden.

Waar komt het vogelgriepvirus vandaan?

Uit China, vertelt Wijbenga. Het virus dat nu rondwaart is te traceren tot aan het Chinese platteland. Daar is de ziekteverwekker vermoedelijk ontstaan, in pluimveebedrijven. Oorspronkelijk kwam de nogal besmettelijke virusvariant niet voor in de natuur. De ziekte maakte de overstap naar wilde vogels en dat is hoe het virus zich over de wereld verspreidde: door de lucht. Het virus infecteerde trekvogels. De dieren spreidden hun vleugels en namen de ziekteverwekker overal mee naartoe.

Waarom komt de ziekte steeds weer terug?

Nederland is een trekvogelland. Allerlei soorten trekvogels maken hier een tussenstop om op krachten te komen. Of ze overwinteren hier, voegt Germeraad toe. Nu vogelgriep eenmaal rondgaat onder wilde vogels, blijft de ziekte opduiken. Roofvogels raken besmet wanneer ze een dode vogel opeten, legt Wijbenga uit, maar poep van een zieke vogel is ook besmettelijk voor andere vogels. 

Vanaf oktober ziet het lab een toename van het aantal slachtoffers. In het wild, maar ook in stallen met kippen en eenden. Vermoedelijk komt poep van wilde dieren de stal in, bijvoorbeeld onder een schoenzool. Of misschien dwarrelen er virusdeeltjes via de lucht naar binnen. ‘We zien dit jaar nog geen besmettingen tussen bedrijven’, schrijft Germeraad. Af en toe raken meerdere stallen van dezelfde eigenaar besmet, maar over het algemeen zorgen strenge voorzorgsmaatregelen ervoor dat de ziekte niet overspringt.

Waarom doden we elke keer alle kippen die in de stal zaten?

Als je alleen de zieke vogels eruit zou halen, legt Wijbenga uit, is de kans groot dat je dieren mist die al wel besmet zijn maar die nog niet ziek zijn. Die vogels steken andere kippen aan waarna alsnog de hele stal ziek wordt. Dus wordt de hele stal geruimd. Zo zijn tussen 2020 en begin 2025 op meer dan 150 bedrijven kippen gedood. Goed voor zeven miljoen doden. 

Wat niet meer gebeurt, vertelt Wijbenga, is het doden van al het pluimvee bij boerderijen in de directe omgeving van het besmette bedrijf. Dat was voorheen wel gebruikelijk, uit voorzorg. “We gebruiken nu verscherpte monitoring. Als er geen plotselinge grote sterfte is of koorts of afwijkend gedrag, dan gaan we ervanuit dat dieren bij de omliggende bedrijven gezond zijn.”

Waarom doodt vogelgriep vooral vogels?

Er zijn allerlei griepvirussen, legt Wijbenga uit. Denk aan varkensgriep, of aan het influenzavirus waar mensen de griep van krijgen. De ziekteverwekkers hebben zich toegespitst op een specifieke diersoort. “Vogelgriep heeft zich gespecialiseerd in vogels.” Hoe gevoelig vogelsoorten zijn, kan verschillen tussen de soorten. “Op het moment hebben kraanvogels het zwaar”, vertelt Wijbenga. “Onder wilde eenden zien we het virus ook, maar de dieren gaan er minder vaak aan dood.” Op een aantal Nederlandse boerderijen die eenden fokken voor het vlees zijn de vogels toch geruimd nadat er in 2025 besmettingen opdoken.

Gaat het virus overspringen op mensen?

Mensen en andere zoogdieren kunnen vogelgriep krijgen door contact met een besmette vogel. Er zijn mensen overleden aan de ziekte. Besmettingen van mens op mens zijn nog niet bekend. Daarvoor zou het virus zich eerst moeten aanpassen aan een nieuwe diersoort, namelijk de mens. Daar zijn heel wat genetische wijzigingen voor nodig, vertelt Wijbenga. Wat wel een risico vormt: iemand die het menselijke griepvirus bij zich draagt en daarnaast vogelgriep oploopt. Dan kunnen de virussen relatief eenvoudig genetische informatie uitwisselen en kan het aanpassen aan een nieuwe gastheer mogelijk sneller gaan.

Bronnen
ReactiesReageer