De uitgestorven steppewisent was een indrukwekkende gigant met enorme hoorns en een stuk groter dan de wisenten en bizons die nu nog leven.
Opgravingen in de buurt van Zwolle leren ons dat Nederland vroeger een Serengeti was aan spectaculaire dieren. Stel dat je destijds in een jeep door ons land zou rijden, dan zag je naast grottenhyena’s, grottenleeuwen, muskusossen, wolharige neushoorns en edelherten ook kuddes steppewisenten: grote bizons met enorme hoorns. Ze waren zo zwaar als een gemiddelde auto, hadden een schofthoogte van 2,20 meter en hoorns met een spanwijdte tot 1,20 meter.
Het moet een fantastisch gezicht zijn geweest, die enorme kuddes van jullie op de Europese graslanden.
“Dat klopt, al zeg ik het zelf. Onze kuddes waren even kolossaal als onze lichamen. Het goede nieuws was dat we door onze fysiek amper natuurlijke vijanden hadden. Het is overigens niet zo dat we nooit werden aangevallen door roofdieren. Misschien wel de bekendste steppewisent is mijn familielid Blue Babe, die goudzoekers in 1979 vonden in Alaska. Blue Babe werd gedood door een Amerikaanse leeuw – dat konden onderzoekers zien aan klauw- en bijtsporen op het karkas. Deze steppewisent bleef sinds de ijstijd zo goed bewaard in de permafrost dat mensen nu vrij goed weten hoe steppewisenten eruitzagen.”
De gemummificeerde steppewisent Blue Babe werd in de permafrost van Alaska gevonden en vervolgens tentoongesteld.
Blijkbaar konden jullie jezelf uitstekend verdedigen. Jullie kwamen ook nog eens praktisch op het hele noordelijk halfrond voor, tot aan Alaska en Mexico. Hoe kan het dan dat jullie toch uitstierven?
“Dat is onderdeel van het wetenschappelijk debat. Klimaatverandering wordt gezien als de belangrijkste reden. Maar het kan ook dat de jacht van de mens – wellicht in combinatie met klimaatverandering – een rol speelde.”
Het viel me op dat bij veel uitgestorven dieren klimaatverandering
de boosdoener was. Hoe zou dit bij jullie een rol hebben gespeeld?
“Aan het einde van het pleistoceen, een tijdsperiode die duurde van zo’n 2,6 miljoen jaar geleden tot 11.600 jaar geleden, warmde de aarde op. De mammoetsteppe verdween, waarmee ook een voor ons heel fijn leefgebied verdween. We zijn uiteindelijk zo’n 10.000 jaar geleden uitgestorven.”
Ook in andere interviews met uitgestorven dieren hoor ik ‘mammoetsteppe’ vaak. Kan je me een omschrijving geven hoe die eruitzag? Jij bent er immers geweest.
“De mammoetsteppe wordt ook wel gezien als het grootste ecosysteem dat er ooit is geweest : tijdens koude perioden bedekte het bijna het hele noordelijk halfrond. Het waren eindeloze grasvlakten, waarover grote grazers als ikzelf, mammoeten, wolharige bizons en paarden liepen. Er was weinig neerslag en de leeuw was, net als op de Serengeti, de topjager.”
Je vertelde dat de mens op jullie jaagde. Dat is misschien niet fraai, maar jullie waren ook niet echt lief voor elkaar. In de bronsttijd vochten jullie mannetjes hard om de vrouwtjes, door met hun hoorns tegen elkaar te knallen. Dat ging zo hard dat onderzoekers gaten vonden in schedels die veroorzaakt zijn door zo’n gevecht. Dat vind ik een bizonder gruwelijk detail.
“Je analyse is beter dan je woordgrap. Het klopt dat instincten soms met ons op de loop gaan. Maar goed, laat me je een spiegel voorhouden: sommige mensen slaan voor de liefde ook hun concurrentie de hersens in. Jullie zijn uiteindelijk net zo dierlijk als wij.”
Uitgesproken uitgestorven
In Nederland liepen er lang geleden een aantal spectaculaire dieren rond. In een serie fictieve interviews brengt Daan Appels deze dieren weer tot leven en onderzoekt de rol van de mens bij hun uitsterven.
