Oplossing gezocht - Leer je beter met klassieke muziek?

===

Robert: Sommige dingen die weet je gewoon. Of nou ja, die denk je te weten. Maar klopt het eigenlijk wel? En hoe weet je dat dan zo zeker? Hoe is dat ooit vastgesteld? Deze vragen stellen we onszelf en jou elke aflevering in deze podcast Oplossing Gezocht gepresenteerd door NEMO Kennislink. Mijn naam is Robert Visscher.

Nour: En ik ben Nour Eldín Emara en we zitten vandaag in de boardroom van het NEMO Science Museum. Heerlijk rustig en stil, Robert, kunnen we zeggen. En de toepasselijke vraag is: studeer je beter met klassieke muziek op de achtergrond? Dat horen we zo meteen van Arthur Jaschke, naast ons gezeten, musicoloog en neurowetenschapper aan Cambridge University en Hogeschool ArtEZ. En jij brengt ons straks het verlossende antwoord. Maar eerst gaan we het horen van onze bezoekers. Want hoe denken de bezoekers van het NEMO Science Museum erover?

Persoon 1: Vroeger had ik wel altijd de radio aan.

Persoon 2: Persoonlijk als ik muziek luister, dan moet ik eigenlijk muziek luisteren zonder dat erin gezongen wordt als ik wil leren.

Persoon 3: Wanneer je geconcentreerd zit met een wiskundige formule, dan denk ik dat het beter is om geen muziek aan te hebben.

Persoon 4: Maar je kan er wel mee leren.

Nour: Robert, ik hoor believers en non-believers, mensen dus heel graag iets opzetten en andere absoluut niet. In welke categorie val jij?

Robert: Ja, ik denk dat het dus wel werkt. Ik denk dat je relaxter wordt van muziek en dat je daardoor meer open staat om nieuwe dingen te leren. Dus op het moment dat jij je beter in je vel voelt, voelt zitten, dat jij relaxter bent, je goed voelt, dan is de kans dat je iets oppikt groter en ik weet dat er ook ooit zo'n Mozartstudie is geweest. Volgens mij werd het mensen naar Mozart of Bach. Ik haal het een beetje door elkaar, misschien iets heel ergs, maar klassieke muziek dus naar werd geluisterd en ik heb dat zelf nooit helemaal gecheckt wat er nou van klopt. Maar ik weet wel dat er zo’n verhaal rondgaat, dat je dan dus dingen beter leert. En ik... Nou, ik heb twee kinderen en ik weet ook wel dat er mensen zijn van mijn leeftijd die ook hun kinderen al in de buik naar dat soort muziek hebben laten luisteren. Heb ik nooit gedaan. Ik heb wel FC Groningen-liedjes gezongen voor mijn kinderen vroeger.

Nour: En hoeveel IQ-punten stijg je dan als je dat opzet?

Robert: Weet ik niet, maar ze kennen wel alle FC Groningen-liedjes uit hun hoofd, maar nu nemen we wel een heel raar zijpad misschien. Nee, maar ik denk dus wel dat het effect kan hebben. Ik ben... Ja, nee ik denk... Ik denk dat het wel kan. Ik denk vooral dat het hem zit in dat relaxter worden en daardoor meer dingen op kunnen nemen.

Nour: Wat is dat relaxter dan voor jou? Is dat ook echt klassieke muziek of of zet je dan iets anders op?

Robert: Nee, maar het is wel zo: ik lees… Ik ben Italiaans aan het leren en ik lees ook graag in het Duits. Ik heb een tijdje in Duitsland gewoond en als ik Duits of Italiaans lees dan zet ik heel vaak muziek aan, maar dan moet ik geen muziek hebben met tekst. Dus dan luister ik naar instrumentale muziek en dat kan dus best wel klassiek of pianomuziek zijn. Van Einaudi hou ik best wel van, dat vind ik dan mooi. Ja. En ik, ja... Ik merk dat ik daar rustiger van word en me dan beter op de tekst kan focussen of zo, of zelf beter of minder afgeleid word. En dan toch nog iets fijns hoor.

Nour: Oké Robert, je had mij eens moeten zien vroeger op de middelbare school. Ik had zeker ook muziek aanstaan tijdens het leren, maar dat was echt niet ontspannend kan ik je vertellen.

Robert: Nee? Wat had je aan, Nour?

Nour: Gewoon hoe ‘n betere beat erin zat, en hoe repetitiever, hoe chiller ik dat eigenlijk vond. En ja, misschien hielp ’t me ook wel een beetje bij focussen. Maar eerlijk gezegd, ik geloof er niet zo in dat klassieke muziek bij uitstek ervoor zou zorgen dat ik betere studieresultaten zou halen. Ik vind: het klinkt een beetje te mooi om waar te zijn. En als het dan al zo klinkt, ja dan trek ik al snel die conclusie.

Robert: Of we moeten jouw... jouw hardcore waar jij naar luisterde misschien tot klassiek bombarderen of gaat dat bij dit iets te ver?

Nour: Ja, nou dat vraag ik me dus onder andere af of het dan per muziekstijl bijvoorbeeld uitmaakt. Want ja, klassieke muziek, dat... Ik weet niet. Daar zou ik helemaal tureluurs van worden. En misschien dat het me zelfs eerder zou afleiden dan. Dat ik me dan afvraag: ja, dat helpt het dan of leidt het me af van datgene waar ik eigenlijk mee bezig ben? Ja, uhm ja en uiteindelijk denk ik ook: hoe onderzoek je dat dan precies? Want als ik een toets, voor een toets een negen heb gehaald en ik heb daarvoor toevallig Bach geluisterd, komt het dan echt door Bach? Of had ik toevallig gewoon net een onderwerp te pakken wat me lekker ligt? Ja, ja dus ik zie te veel haken en ogen, Robert. Het spijt me. Ik kan niet met je meegaan.

Robert: Ja, nee, ik, ik, ik snap je, maar ik denk toch dat het met die relaxtheid echt wel een verschil gaat maken.

Nour: Wat gaan we doen aan deze impasse?

Robert: Ja, goede vraag. Ik denk dat we het moeten vragen aan onze expert en dat die hopelijk ons het verlossende antwoord kan geven.

Robert: Arthur, je zit er al bij. Je hebt ons gesprek ook net gehoord, maar we zijn dus wel heel erg benieuwd: hoe zit het nou precies? Dus kun je beter studeren van klassieke muziek?

Arthur: Van klassieke muziek, nee, van muziek, ja.

Robert: O, dat is een mooi antwoord.

Arthur: Dat is het... Dat is het leuke aan muziek. Het hangt dus heel erg af wat jouw favoriete stuk muziek is, wat jouw genre is wat je heel leuk vindt. Je noemde ook zelf gewoon van: hardcore natuurlijk heel erg lekkere, lekkere beat erbij. En dat kan helpen, tuurlijk, want dat brengt je, inderdaad wat jij al zei, Robert, gewoon in een staat van relaxtheid. Dus je staat open voor dingen, je kan er veel makkelijker gewoon iets binnen laten en je kan ook beter focussen. Maar dat gezegd hebbende, er zijn ook mensen die van stilte houden.

Nour: Ja oké, oké, heel persoonlijk dus hoor ik al...

Arthur: Heel erg persoonlijk ja.

Nour: Dat dat zo verschilt, juist. Daar moet ik beter induiken, denk ik. Dat Mozarteffect, wat Robert noemde, zit daar dan helemaal niets in, want ik heb het wel eerder gehoord inderdaad in studies naar klassieke muziek en dat het dan beter voor je zou zijn?

Arthur: Het Mozarteffect, dat is iets wat in de jaren negentig inderdaad, was volgens mij 95, 98, uhm gepubliceerd werd, wetenschappelijk, waar kinderen die 10 minuten naar Mozart luisterden een paar punten op de IQ-schaal omhooggingen. Dus ze hadden betere effecten op een toets ook gedaan. Dus alles ging veel beter en ook zelfs dat IQ steeg

Robert: Klinkt geweldig!

Arthur: Fantastisch! Nou heel mooi! Helaas pindakaas. Het kan natuurlijk ook het Beyoncé-effect zijn of het Eminem-effect of het Tupac Shakur-effect, the Iron Maiden-effect, het Bach-effect, het happy-hardcore-effect.

Nour: Of NEMO Kennislink-effect.

Arthur: Inderdaad, het kan van alles zijn. Het probleem met deze studie is: het is nooit gereproduceerd. Betekent: er is geen tweede studie geweest die het precies hetzelfde aangetoond heeft. Sinds het Mozarteffect naar buiten gekomen is, was het fiftyfifty. Die ene hebben wel iets gevonden, de anderen hebben niks gevonden of kleine verschillen of helemaal geen. Met het Mozarteffect helaas is het zo: omdat het zo mooi klinkt, gewoon too good to be true, is de media er opgesprongen, heeft het gigantisch opgeblazen en daarom zijn we nu al de afgelopen twintig jaar bezig om dat hele Mozarteffect te debunken.

Robert: Het is dus gewoon een mythe ontkracht, wat hier eigenlijk nodig is. Ja, ja, ik snap het inderdaad.

Nour: Hoe zit het dan wel? Als het dus niet het Mozarteffect is, is er wel een effect te redeneren, te herleiden uit muziek?

Arthur: Het is vaak zo dat als je naar muziek luistert, dan gaan we eventjes heel, heel simpel de neurowetenschap... Kijk, muziek zijn golven, zijn frequenties en die raken je oor letterlijk aan. Dus je trommelvlies begint te bewegen, heel klein botje beweegt heen en weer en door drukverschillen in je gehoorslak worden dan weer een mechanisch signaal en elektrisch signaal gemaakt. Dat gaat via je hersenstam, dus helemaal naar beneden, raakt daar allemaal zenuwcellen aan en zenuwen in een stelsel daarin. En dan gaat het naar het brein en overal in het brein van voren naar achteren, links, rechts, binnenstebuiten. Dus je hebt het hele brein nodig om muziek te begrijpen. Nu is natuurlijk de vraag: vind ik iets mooi of niet mooi? Dan begint het net te veranderen. Bij ons allemaal zouden dezelfde hersengebieden in sequence aangaan als we naar muziek luisteren en dan is de vraag: vind ik het leuk of vind ik het niet leuk? En als ik het leuk vind, dan komen er heel veel mooie stofjes vrij, zoals dopamine bijvoorbeeld en dopamine is net... Ik kan een hele reep chocola opeten of je favoriete muziek opzetten, van de reep chocola krijg je morgen spijt, van de muziek niet. En dat creëert dan dus inderdaad het relaxte wat we ook zeiden aan het begin. Maar aan de andere kant opent het ook het brein voor nieuwe kennis binnen te laten. In inverted komma’s hè. Dat is gewoon een beetje in aanhalingstekens. Dat is veel ingewikkelder dan dat, maar je bent dan veel makkelijker gewild om iets nieuws naar binnen te laten komen, omdat je brein als ware geprimed is net als een waterpomp die je eerst met water moet vullen voordat die kan zuigen. En dat kan je dan met de muziek dus doen.

Robert: Het moet dan dus wel die muziek zijn die jij mooi vindt. Dus bijvoorbeeld, Nour houdt van die, van die hardcore- of van die stampmuziek.

Nour: Nou dat was vroeger, jongens.

Robert: Ja, nou nee, geen enkel oordeel en ik houd van, nou, noem eens wat, een of andere rapper, dan maakt dat in wezen niet uit.

Arthur: Nou, dat is inderdaad, daar begin je mee, dus met de muziek die je gewoon prettig vindt en fijn vindt. Daarmee prime je je brein, ja, dan is het open. Maar het interessante is: als je dat nu op repeat zou zetten en constant hetzelfde zou luisteren, dan zegt je brein: ah joh, dat heb ik zo vaak gehoord. Ik switch off, ik hoef geen moeite daarvoor te doen. Dus je moet je brein blijven uitdagen met nieuwe muziek om gewoon altijd op die piek te zijn van iets nieuws binnen te laten komen.

Nour: Toch... We hebben deze vraag ook voorgelegd aan onze luisteraars van: luister jij zelf muziek tijdens het lezen of tijdens het leren? Het merendeel van de luisteraars zou nog niet helemaal op zijn wenken bediend zijn, want de helft gaf aan dat ze absoluut niet gestoord wensten te worden tijdens het leren of luisteren. Dus nog los van welke muziek zij leuk vinden, zeggen ze: nee, geen muziek, dat is voor mij de oplossing. Een kwart zegt: ja, alleen instrumenteel want dan raak ik minder afgeleid. En de andere kwart, daar behoor ik dan zelf toe, zegt: gooi maar de hele alles aan. Maakt niet uit. Ik zing hardop mee en vraag me wel af hoeveel we daarvan meekrijgen? Maar hoe zit het dan voor de helft van de van onze luisteraars die aangeeft: nou, liever heb ik toch eigenlijk helemaal niets wat in mijn oren...

Arthur: Ja, dan, zoals we aan het begin al zeiden: het is zo individueel wat je wel of niet aankan. Hè, dus bijvoorbeeld sommigen zeggen: ik wil liever niks, ik wil me focussen op de muziek óf op wat ik lees en alles andere wat erbij komt is afleidend. Dus als ik muziek en lees, is het te veel. Dan heb je mensen die kunnen wel lezen maar dan alleen met instrumentale muziek. Einaudi heb je al genoemd, bijvoorbeeld, wat gewoon heel erg subtle is en heel erg, eigenlijk rustgevende muziek is en is ook een beetje repetitief, maar dat gaat ook op een manier erin. Dan zijn er mensen die kunnen het wel met lyrics en lezen en dan, nou je zei het al, met taal en met welke taal. Als ik bijvoorbeeld iets in het Nederlands lees en ik luister André Hazes, dan gaat mijn brein helemaal op tilt. Dan snap ik er helemaal niks van. Als het Engelse lyrics zijn en ik lees in het Nederlands wel, dan is dat geen probleem.

Robert: Maar dit is dus niet dat dit voor iedereen zo is? Dit is... Jij hebt uitgevonden wat voor jou werkt, dus je zou ook zeggen wat ik in het begin zei: als ik een Italiaans boek lees, wat ik nu probeer, dan en ik zet Einaudi op en ik denk: dit voelt goed, dan moet ik dat vooral blijven doen.

Arthur: Ja zeker.

Robert: Dus je moet uitzoeken wat werkt voor jou. En dat kan dus inderdaad stampmuziek zijn of...

Arthur: Dat kan van alles.

Robert: Einaudi... Of het kan stilte zijn?

Arthur: Het kan ook stilte zijn, dat het kan echt letterlijk van alles zijn, ja.

Nour: Dat klinkt dan als iets heel erg trainbaars of is dat ook iets wat al in je genen ligt vastgelegd?

Arthur: Nou goed muziek en genen, dan snijd je iets aan wat heel erg moeilijk is. Kijk, het is nature en nurture natuurlijk. Aan de ene kant hebben wij heel veel wat we meekrijgen al in de buik, we horen al de eerste geluiden met zestien weken. We weten niet wat deze geluiden zijn, maar we horen ze wel.

Robert: Dat zijn die FC Groningen-liedjes voor mij.

Arthur: Bijvoorbeeld.

Robert: Nee, maar of gewoon, je hoort mensen praten...

Arthur: Van alles. Je hoort je moeder praat, je hoort de hartslag, je hoort hoe zij loopt, je hoort misschien de vader praten of de tweede moeder. Hoe ja... Welke, welke hoedanigheid dat dan ook komt. En heel veel geluiden zijn er dus binnen. Dus je creëert al zo'n klein rugzakje met allemaal verschillende geluidjes daarin dus die worden ergens wel gecodeerd ook uiteindelijk in je genen. Ja, welke dat nu precies zijn is bijna onmogelijk te zeggen omdat het net zoals in het brein geen muziekknobbel bestaat. Dus dat bestaat ook niet één muziekgen dus dat worden altijd genen of gebieden in het brein die overgenomen worden door de muziek. Dus die wordt gehijackt. En zo bouw je dus dat rugzakje op. En dan als je uiteindelijk dan geboren wordt, heb je dus die verschillende manieren van: wat hoor ik, wat vind ik prettig, wat vind ik niet prettig? En dan begint het met verschillende theorieën: waarom houd je dus van hard house? Misschien omdat je moeder heel snel liever een heel snelle hartslag had, of misschien juist niet. Maar dat is een theorie, dat is niet bewezen en het is niet te bewijzen. Maar heel veel mensen zeggen: nou als je moeder heel rustig was met de hartslag en hoe ze liep, heb je misschien een voorkeur voor rustigere muziek.

Nour: Je moet breder denken.

Arthur: Je moet veel...

Nour: Maar geluid ook...

Arthur: Ja, zeker ook geluid, maar zeker ook de muziek die ook geluisterd werd tijdens de zwangerschap of niet. Dus alles speelt eigenlijk in mee. En dan is natuurlijk de vraag: sommigen houden van stilte. Waar zou dat weer aan liggen? Misschien waren ze heel erg overstimuleerd in de baarmoeder omdat er heel veel geluid altijd was. Maar dat zijn theorieën dus daar is geen enkel bewijs voor te vinden omdat het gewoon veel te moeilijk is om uit elkaar te halen welke geluiden nu goed of slecht zijn.

Robert: Je noemt die stilte al even. Er is nu best wel veel te doen over jongeren die voortdurend met een noisecancelling koptelefoon op lopen en dus eigenlijk de geluiden minder hard binnen willen horen komen en de geluiden van buiten. Kun je dat verklaren? Is dat... Komt dat ergens vandaan dat dat nu zo vaak wordt gedaan?

Arthur: Ja goed, we leven in een tijd die ontzettend toegenomen is aan geluid, dus dat is niet ergens iets in de buitenwereld waar stilte nog te vinden is. Daar moet je echt heel ver weg gaan of naar Antarctica of uh... Om 100% stilte dan te hebben. Dus echt niks, echt helemaal niks is bijna niet meer te vinden als je in een grote stad woont, dan is het nog veel erger. Dus je hebt het verkeer, je hebt andere mensen en een tram die langskomt, een vliegtuig die over je heen vliegt, dat is al heel snel heel veel noise. Het probleem is dan: als je die noisecancelling headphones constant draagt, dat je eigenlijk je brein voor de gek houdt. Dus je zegt: het is allemaal niet zo luid, dus je dempt dat geluid terwijl je ogen het eigenlijk nog steeds zien. Dus je ziet de noise gaande van nature, nurture. Je hebt geleerd als een tram langs gaat, dat is luid, ja. Maar je trickt dus je brein nou: het is stil. Dus wat doet je brein: des te vaker je dat doet, begint het gewoon te adapten en dan zegt het: oké, het is dus niet luid, ik kan het gewoon uitschakelen.

Arthur: Dus de gain-knop, dus niet de volumeknop, maar de gain-knop kan omlaag. Ik hoef niet meer zoveel mijn best te doen om die dingen te bal... te balancen. Het is heel erg luid of heel erg stil.

Nour: Als je hem dan afzet...

Arthur: Als je dat afzet, heb je dan dus omdat het noisecancelling was, die gain-knop waarschijnlijk heel hoog gedraaid. En opeens komt die tram langs en het is vijftien keer zo luid. En dan raak je overstuur. O mijn god, waarom is het zo veel? Ja dus. Het is gewoon een beetje de balans vinden tussen af en toe die noisecancelling headphones te doen. We zijn daar allemaal schuldig aan. Er is niks mis mee als je dat doet, maar wees bewust van dat je brein gaat aanpassen.

Robert: Je mag het doen, maar doe het met mate zou ik bijna zeggen.

Arthur: Doe het bewust ja, doe het heel erg bewust.

Nour: Er is best wat huiswerk te doen zo denk ik. Ik vind ‘t wel leuk. Ik ga het even uitzoeken wat voor soort muziek dan voor mij het beste werkt. Tussen mijn happy hardcore en Robert zijn FC Groningen-liedjes. En tenslotte voor jou, Arthur. Naar wat voor soort muziek, als je dat al doet, luister jij wanneer je aan het lezen bent of aan het studeren?

Arthur: God, dat hangt heel erg af van de dag. Er zijn dagen dat... Dan houd ik ontzettend van jazz. Dat kunnen dagen zijn dat ik ontzettend van klassiek houd. Ik was net bij een concert van de Vespers van Monteverdi. Ontzettend prachtig met oude instrumenten. Ik kan zomaar ook naar death metal en black metal blijven luisteren en heavy metal. Of dan inderdaad naar hard house of hiphop rap. Dat hangt echt van de dag af.

Nour: Maar hij staat niet zo snel uit hoor ik al. Tot zover deze aflevering van Oplossing Gezocht. Over twee weken zijn Robert en ik weer bij je terug.

Robert: Voor nu veel dank aan onze gast, Arthur Jaschke. Wil je nog meer weten over onze wetenschapsjournalistiek? Abonneer je dan op deze podcast via jouw favoriete podcastapp. Volg ons op Facebook en Instagram of bekijk natuurlijk onze website Nemokennislink.nl. Blijf nieuwsgierig en tot de volgende keer!

Edda: Het internet, al zo'n veertig jaar een onmisbaar stukje technologie. Onmisbaar, maar onzichtbaar. Want waar zit dat internet precies? Hoe werkt het? En hoe heeft het ons leven veranderd? In de podcast Net Goed van NEMO Kennislink duiken we in de wereld achter het wereldwijde web. Vanaf nu te horen via al je favoriete podcast apps. Net Goed.