Hoe sluit je een olieveld af?

Het is nodig om een olieveld af te sluiten en dit gebeurt door het boorgat dicht te maken met cement. “Het veld is dan trouwens nog niet helemaal leeg gepompt, wat veel mensen misschien wel denken. Soms halen oliemaatschappijen maar zo’n twintig procent van de olie uit een reservoir. Vaak blijft zo’n veertig procent nog zitten. Het is meestal te duur om het overige deel naar boven te halen. Het is dan goedkoper om elders te boren”, aldus Jansen.

Olie vormt zich uit de organische resten van dode planten en algen die in de loop der miljoenen jaren bedekt zijn geraakt onder een steeds dikkere laag sedimenten. Daarbij liepen de druk en temperatuur zo hoog op dat er olie kon ontstaan. Meestal vindt dit wel een weg naar boven, waar het afbreekt. Maar niet altijd. Bijvoorbeeld wanneer een ondoorlaatbare laag in de bodem zit en de olie blijft zitten in een reservoir. Daar zit het opgesloten, totdat oliemaatschappijen een gat boren en het naar boven halen.

In dit boorgat zit een grote stalen pijp. Helemaal onderaan de pijp, in het olieveld, zijn er gaten waar de olie ook door naar boven komt. Die buis wordt zo’n tien tot vijftig meter volgestort met cement. Het gaat ook in de gaten van de pijp zitten ter hoogte van het reservoir. Vervolgens komt er een tweede cementlaag zo’n tien meter onder het oppervlak.” Er komt dus alleen cement in de boorpijp, zodat er weer een ondoordringbare laag ontstaat. Het is niet nodig het hele olieveld vol te storten met cement. “De stalen buis knippen ze net onder het maaiveld af. Cement is volledig waterdicht en stevig. Daarom wordt het gebruikt”, zegt Jansen.

Wanneer de olieprijs stijgt, wordt het opeens wel aantrekkelijk om meer olie uit oude, al afgesloten, velden te halen. Dat gebeurde bijvoorbeeld in het Drentse Schoonebeek. In de jaren negentig werd het dicht gemaakt en in 2004 werd opnieuw zwart goud gewonnen toen er een hoge olieprijs was. “Dat gebeurde door nieuwe putten te maken”, zegt hij.

Groningen

Er bestaan verschillende technieken om meer olie uit een veld te halen. Olie is lichter dan water en is daardoor in eerste instantie vaak vrij eenvoudig naar boven te halen. Maar een groot deel van het zwarte goud is ook dik en stroperig en blijft plakken aan het gesteente. Dit deel is veel lastiger te winnen. Daarom voegen oliemaatschappijen bijvoorbeeld polymeren toe die het water dikker maken waardoor deze de olie omhoog stuwt. “Een speciale zeep wordt ook gebruikt. Dat zorgt ervoor dat de olie niet langer vastplakt aan het gesteente. Je kan het vergelijken met een vlek op een kledingstuk. Met zeep haal je die er af.” Een andere mogelijkheid is nog om stoom te gebruiken.

Wat komt er voor de gewonnen olie in de plaats? “Van onderaan wordt een reservoir aangevuld met water”, weet Jansen. “Dat olie of gas is gewonnen heeft gevolgen voor de druk. De vloeistoffen en het zandgesteente dragen samen de lagen boven een olie- of gasveld. Door het boren is de druk lager. Dit belast de korrels van het zandsteen zwaarder. Als er grote, natuurlijke, breukvlakken aanwezig zijn kunnen die plotseling een beetje verschuiven en dit veroorzaakt aardbevingen. Lange tijd zijn de gevolgen hiervan onderschat, bijvoorbeeld in Groningen.”