Geen rook zonder vuur, geen damp zonder gevaar

Inmiddels is bekend dat nicotine slecht is voor de gezondheid en superverslavend. De tabaksindustrie blijft maar de dans ontspringen met nieuwe alternatieven, zoals snus. Dit zijn een soort theezakjes waarin poeder met nicotine en smaakjes zitten. De echte Zweedse snus bevat ook tabak, maar in de volksmond wordt de term snus gebruikt voor beide producten. Volgens het Trimbos-instituut gebruikt 3,8 procent van de jongeren tussen de twaalf en zestien wel eens zulke nicotinezakjes.

Bij een acute vergiftiging zijn symptomen bijvoorbeeld misselijkheid, zweten, braken en onregelmatige hartslag. Je kunt zelfs in een coma belanden. “Het langetermijneffect is dat je sneller verslaafd kan raken. Met vapen kun je in een paar dagen verslaafd raken aan nicotine. Hoe jonger je verslaafd raakt, hoe lastiger het is om er weer vanaf te komen. En wat betreft hersengroei raakt de structuur verstoord. Nicotine verhindert de aanmaak van verbindingen in het opgroeiende brein”, aldus Croes.

“Nicotine is farmacologisch een stimulerend middel. Je krijgt overprikkeling, je wordt zenuwachtig, gaat minder eten en slechter slapen”, vertelt Jan Tytgat, toxicoloog aan de universiteit van Leuven. “De dosis bepaalt hoe makkelijk je er verslaafd aan raakt.” En daar zit het gevaar bij snus, want deze bevat een hoge dosis aan nicotine. “In het verleden werd er soms op tabaksbladeren gekauwd. De nicotineopname is dan via de maag. In de maag wordt er al vrij veel kapotgemaakt. Dus bij het kauwen is er minder verslavingsrisico.” Dat is niet zo bij dit drietal producten. Bij vapen en roken komt de nicotine gemakkelijk in de bloedbaan via de longen. Snus prop je onder de lip op het tandvlees waar de nicotine ook direct de bloedbaan binnendringt. Daarbij komt ook nog om de hoek kijken dat nicotine de plekken irriteert waar het terechtkomt.

Opstap naar erger

“We denken dat die overstap van vapen naar roken er zeker is. Dat is aannemelijk maar onderzoek is daar niet honderd procent over uit, omdat het moeilijk te onderzoeken is”, vertelt Croes. Je kunt namelijk moeilijk van jongeren vragen: jij krijgt een vape, jij een sigaret en jij niets en we kijken wat er gaat gebeuren. Dat betekent dat je onderzoek moet doen bij benadering. En daaruit blijkt dat het zeer aannemelijk is dat vapen aanzet tot roken.

Het is volgens Croes ook logisch dat zulke overstappen plaatsvinden. Van het vapen raak je verslaafd aan nicotine, dus je wilt er meer van krijgen. Of dat dan vervolgens van een vape, een sigaret of snus komt, dat maakt niet zoveel uit. “Er zijn verschillende onderzoeken gedaan die aantonen dat vapers veel vaker gaan roken. De cijfers variëren, maar geen enkele studie zegt dat zij minder zijn gaan roken”, aldus Croes.

De industrie blijft met nieuwe snufjes aankomen om de jeugd in te palmen. Vapes worden bijvoorbeeld op de markt gebracht met leuke naampjes en cartoons erop. Illegale vapes bevatten vaak zelfs ook nog lekkere smaakjes. Sinds 1 januari 2024 zijn smaakjes aan vapes verboden. Dat lijkt zijn vruchten af te werpen, want volgens onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) blijkt een op de vijf vapers te zijn gestopt sinds het smaakverbod. Maar totdat er een algeheel verbod op nicotine komt, blijven beperkingen essentieel. “We moeten ons er bewust van zijn dat het een nare partij is die deze spullen op de markt brengt, en die aan alle kanten probeert om het zo aantrekkelijk mogelijk maken voor de jeugd”, legt Croes uit.