Eilanden voor de kust, hoge dijken of ruimte voor water

Volgens wetenschappelijke onderzoeken stijgt de zeespiegel deze eeuw mogelijk fors vanwege de klimaatverandering. “Er wordt veel onderzoek gedaan naar de verwachte zeespiegelstijging”, zegt onderzoeker Marjolijn Haasnoot van Deltares. “De huidige maatregelen moeten van het Deltaprogramma rekening houden met maximaal een meter stijging in 2100. Recente studies wijzen uit dat de zeespiegelstijging wel eens veel sneller en het water hoger kan komen dan tot nog toe werd gedacht. Natuurlijk is er nog veel onzekerheid, want het blijven scenario’s. Maar we moeten nu al wel nadenken over maatregelen, met name als de zeespiegel al flink stijgt na 2050. Dan is nu al actie nodig en het is belangrijk om voorbereid te zijn.”

Beschermen open

Minder ingrijpend lijkt de strategie om verder te gaan zoals het nu gaat. Daarbij houden de rivieren hun afvoer naar de zee, hogen we de dijken steeds een beetje verder op en sluiten we de keringen bij hoog water. “Op die manier kunnen we het ook nog even uitzingen. De Oosterschelde- en Maeslantkering worden dan alleen tijdens stormcondities gesloten. Het is dan alleen wel zo dat deze keringen steeds vaker dichtgaan en dit heeft negatieve gevolgen voor het leven in veel riviermondingen. Bijvoorbeeld voor (schelp)dieren onder water, vissen en vogels.”

Bovendien moet je de dijken langs rivieren steeds verder ophogen. Daar is veel ruimte voor nodig. “Maar deze strategie is bij een hoge zeespiegelstijging niet meer haalbaar, dan gaan de keringen zo vaak dicht en stijgt ook het water in de rivieren te veel.”

Bescherming gesloten

De laatste strategie lijkt op de open aanpak met als grote verschil dat de afvoer naar de rivieren wordt afgesloten. Daarbij worden de rivieren met keringen gescheiden van de zee, zodat de zeespiegelstijging niet voor een extra hoge waterstand kan zorgen en niet alsnog tot overstromingen leidt in het binnenland. Ook komen er extra dammen.

Net als bij de eerste aanpak zeewaarts is het ook hier nodig om het water van de rivieren over de keringen en dijken heen naar zee te pompen. Nederland verliest de opening naar zee, wat gevolgen kan hebben voor de inrichting van de haven van Rotterdam en de binnenvaart.

Geen advies

Over welke aanpak het beste is doet Deltares geen uitspraken. Wel benadrukt het onderzoeksinstituut dat de vier strategieën technisch haalbaar lijken. Al is het daarvoor wel nodig dat nu alvast experimenten starten. Zoals het ontwikkelen van extra sterke pompen en het testen wat de gevolgen zijn van de aanleg van kunstmatige eilanden.

Hoe hoog de zeespiegel uiteindelijke stijgt, is ook van belang voor het kiezen van de juiste strategie. Zo is de variant ‘bescherming open’ tot een stijging van een meter geschikt en met wat aanpassingen mogelijk tot twee meter. Deze aanpak kan daarna overgaan in de gesloten variant die tot een zeespiegelstijging van enkele meters voldoende bescherming biedt. Zeewaarts biedt bescherming bij dezelfde stijging. Bij ‘meebewegen’ is het lastiger in te schatten. Wanneer wordt gekozen voor drijvende woningen en Nederland veel land opgeeft, is het mogelijk om het land aan te passen aan enkele meters zeespiegelstijging.

Moeilijke maatregelen?

Wat alle aanpakken gemeen hebben is dat ruimte cruciaal is. Voor vrijwel iedere maatregel is veel plek nodig, of je nu eilanden wilt bouwen, dijken flink moet ophogen of het water vrij spel geeft. En dat is direct ook een gevoelig punt, omdat ruimte schaars is in Nederland. “Wij zouden daar nu al rekening mee moeten houden voordat we het land volbouwen”, aldus Haasnoot. “Her en der kan je nadenken over welke ruimte je nodig hebt. Vooral omdat hier veel tijd overheen gaat. Misschien moeten bewoners verhuizen. Ook voor wat betreft zand en klei moeten we maatregelen nemen. Als we dijken ophogen moet het materiaal ergens vandaan komen, dat geldt uiteraard ook bij de aanleg van eilanden.”

Bovendien is er nog de sociale acceptatie. Stel we geven een deel van Nederland op en grote groepen mensen moeten gedwongen verhuizen. Hierbij worden dorpen en kleine steden overgeleverd aan de zee. Wordt dat zonder slag of stoot geaccepteerd?

Met deze studie laat Deltares duidelijk zien dat er geen makkelijke beslissingen zijn en dat het belangrijk is om over de gevolgen van de verschillende aanpakken na te denken. Het onderzoeksinstituut raadpleegde daarom veel experts voor de verkenning. “Ons onderzoek laat zien dat het heel belangrijk is om de klimaatverandering te beperken. Wanneer we de zeespiegelstijging in toom weten te houden, zorgt dit ervoor dat er minder ingrijpende maatregelen nodig zijn.”