Een stap in de femosfeer

“Oké, ik realiseer me dat dit een gewaagde uitspraak is. Maar ik denk dat huisvrouw een van de meest ondergewaardeerde banen in de wereld is. Iemand die zacht en vrouwelijk mag zijn, liefde mag geven aan haar man en haar thuis. Vrouwen floreren als ze zich veilig genoeg voelen om zacht te zijn. Dus als je een man vindt die ervan houdt om te leiden en beschermen, schat, hou ‘m bij je!”

Zelfverzekerd kijkt ‘Tradwife Tori’ me aan in het Instagram-filmpje waarin ze dit vertelt. Vorige week heb ik een nepaccount aangemaakt, met een door AI gegenereerd plaatje als profielfoto en onder een andere naam. Ik probeer door te dringen tot de femosfeer: een online gemeenschap van vrouwen die een nostalgisch beeld van vrouwelijkheid bepleiten. Mijn zoektocht begon bij accounts van tradwives zoals Tori; vrouwen die zich bewust scharen achter een traditioneel rolpatroon, waarin zij zorgen en het huishouden doen, terwijl de man kostwinner is.

Breed spectrum

Het zijn vooral Amerikaanse vrouwen. Sommigen heel sexy gekleed, anderen juist in lange vintage bloemetjesjurken. Sommigen heel christelijk, anderen vooral individualistisch (ik doe wat ik wil!). Maar allemaal benadrukken ze hoe heerlijk ze dit leven vinden. Algauw pikt het algoritme van Instagram mijn zoektocht op. Ik krijg reclame voor keukenapparaten, kokosnoot-kurkuma-preparaten, en van een vrouw die een schets kan maken van de soulmate die je nog niet kent.

Ook krijg ik volgtips voor andere accounts, die ik allemaal opvolg. Van vrouwen die zich spiritueel helper noemen, moeders met opvoedtips, en influencers die geen ultrabewerkt voedsel meer eten maar alleen nog onbespoten groenten uit eigen moestuin. Ik krijg beautytips, recepten, en relatie-advies. “Het gaat om een breed spectrum van online content,” bevestigt mediawetenschapper Linda Duits, verbonden aan de Universiteit Utrecht. “Dat is bij de manosfeer ook zo. Het zijn allianties tussen verschillende niches van het internet, van die sportaccounts van kerels die heel veel trainen, maar ook accounts van cryptohandelaren en gamers.”

Feministische golf

Zowel de femosfeer-vrouwen op mijn nepaccount als die stoere mannen van de sportaccounts bepleiten een terugkeer naar de jaren vijftig: toen was de wereld nog overzichtelijk, at je groenten uit eigen moestuin, en bestonden er geen burn-outs. Eerlijk gezegd krijg ik er jeuk van: ik heb van mijn feministische moeder geleerd dat de jaren vijftig voor vrouwen helemaal niet zo leuk waren. Ze waren immers verplicht huisvrouw en moeder te zijn, of dat nou bij ze paste of niet. Met dank aan feministen uit de jaren zeventig kan ik zelf kiezen voor werk en/of moederschap, en ben ik niet afhankelijk van een man.

In dat licht moeten we volgens Duits de opkomst van de manosfeer zien. “In de jaren tien van onze eeuw was er een nieuwe feministische golf, waarin er aandacht kwam voor transgenders en andere genderidentiteiten dan man en vrouw. Dat leidde tot een anti-genderbeweging die zegt: mannen zijn mannen en vrouwen zijn vrouwen, punt.”

Harde werkers

De manosfeer heeft volgens Duits wortels in de mannenrechtenbeweging, die al veel langer bestaat. In 2014 vonden allerlei stromingen elkaar in gamergate: een online intimidatiecampagne gericht tegen vrouwelijke gameontwikkelaars, journalisten en critici van seksisme in games. Duits: “Toen gingen allemaal mannen uit verschillende hoekjes van het internet samenwerken. Daar ontstond een gedeelde agenda.” En de femosfeer? “Dat is echt iets anders,” benadrukt Duits. “Dat zijn vrouwen die meeliften op die anti-gender-golf, en proberen daar geld aan te verdienen. Maar het een is niet de spiegel van het ander.”

Tori heeft 42 duizend volgers, de beroemde tradwife Estee Williams ruim 111 duizend – ze zullen inderdaad rijk worden van hun accounts. In een nieuw filmpje vertelt Tori dat vrouwen nou eenmaal niet gemaakt zijn om een gezin te hebben én te werken. Dat is wel paradoxaal: iedereen vertellen dat mannen het geld moeten verdienen, en met die boodschap zelf binnenlopen. Ook dat is een verschil met manfluencers, vertelt Duits: “Deze vrouwen zijn geen huismoeders, ze zijn content creators. Dat is een baan. Daar ben je echt de hele dag mee bezig. In de manosfeer presenteren mannen zichzelf als harde werkers, die vroeg opstaan en ambitieus hun doelen nastreven. Aan de vrouwenkant wordt dat helemaal verhuld. Ze willen niet dat je ziet dat ze werkende vrouwen zijn.”

Behaaglijk leven

Ik snap intussen wel waarom je zo’n lucratief femfluencer-account zou beginnen. Maar waarom zou je het volgen, als je geen baat hebt bij een traditionele rolverdeling? Vanuit mijn nepaccount stuur ik berichtjes naar tradwife-volgsters, maar krijg geen reacties – behalve dan een berichtje van een mede-journaliste die tradwives zoekt voor een interview. Willen de volgsters niet praten, of zijn ze nep? Duits is niet verbaasd: “Het is onduidelijk hoe populair de femosfeer echt is. Je ziet miljoenen volgers, maar wie dat zijn, weet niemand. De meeste vrouwen die ik spreek volgen femosfeer-accounts voor de lol. Om te lachen en er met vriendinnen over te praten.”

Maar bij het zoveelste berichtje heb ik beet: Alina volgt allerlei tradwife-accounts en wil me best uitleggen waarom. Ze is niet getrouwd, maar dat wil ze wel, en dan wil ze ook een tradwife-leven leiden. “Dat is hoe het zou moeten zijn,” schrijft ze me, “want kinderen hebben hun moeder nodig en de zorg op een opvang of school kan de liefde van je familie niet vervangen. Een vader is ook belangrijk, maar vooral in de rol van kostwinner, leider en beschermer.” Alina komt helemaal niet volgzaam over: ze heeft een sterke mening en verwoordt die duidelijk. “De wereld is bedreigend voor vrouwen,” zegt ze. “Daarom heb je een goede man nodig om je te beschermen. Tradwives hebben een man die al hun behoeften vervult en hun waardigheid bewaakt. Maar zo’n man vind je niet zomaar – alleen als je zacht bent, zal hij zich openstellen.”

Tja, iemand die je beschermt tegen de boze buitenwereld, dat klinkt aantrekkelijk. Toch ben ik te veel gehecht aan mijn werk en bijbehorende vrijheid. Maar dat geldt niet voor iedereen, legt Duits uit: “Stel dat je praktisch geschoold bent, een baan hebt, maar keihard moet werken voor een laag loon. Als je de keus hebt tussen elke dag 9 uur werken in de waxsalon of de pantoffels voor je man klaarzetten in ruil voor een behaaglijk leven, snap ik wel dat je voor het laatste kiest. Dat is een enorme stap vooruit, zeker als je van kinderen houdt.” Hoe je naar tradwives kijkt, hangt dus maar net af van wat voor werk en mogelijkheden je hebt. En van je geloof: veel tradwives en hun volgsters zijn uitgesproken christelijk.

Plotselinge omslag

Mijn avontuur in de femosfeer heeft me gerustgesteld: het gaat niet om willoze, onderworpen vrouwen, maar juist om zelfverzekerde powervrouwen met een eigen mening en bankrekening. Is de angst voor ‘ont-emancipatie’ dan helemaal onterecht? “Ik maak me niet zo’n zorgen om een tradwife die taarten bakt op TikTok,” zegt Duits. “Maar wel bijvoorbeeld over desinformatie over de pil en seksuele voorlichting. Dat sijpelt erdoorheen, en dat vind ik veel enger.”

Maar het engst is misschien wel wat er in alle glimmende filmpjes níet besproken wordt. “Wat gebeurt er als hij niet meer beschermend is?” vraagt Duits zich af. “Als je met drie kinderen thuis zit en in één keer slaat de boel om. Hij heeft een nieuwe liefde, of wordt agressief, en je kan niet weg. Ik denk dat we het gesprek moeten verleggen naar: wat voor vangnet is er voor deze vrouwen als het draait?”