De bosolifant had rechte slagtanden, was 4 meter hoog en 13.000 kilo. Daar konden maar liefst 2.500 neanderthalers een hele dag van eten – maar dat is niet de reden dat het dier is uitgestorven.
Ooit liep er in Nederland een olifant die groter was dan een wolharige mammoet. Neanderthalers konden weken eten van één dood exemplaar. Deze bosolifant had gigantische, bijna rechte slagtanden. De olifant wordt in het Engels daarom straight-tusked elephant genoemd: de olifant met rechte slagtanden. Dat is een minder verwarrende naam dan het Nederlandse bosolifant, omdat er in Afrika tot op de dag van vandaag bosolifanten leven. Het dier kon 4 meter worden en zo’n 13.000 kilo wegen – dat staat qua gewicht ongeveer gelijk aan twee lege vrachtwagens. De slagtanden van een grote stier konden zeker 2,40 meter worden. De bosolifant leefde, niet verwonderlijk, in bosrijke gebieden in Europa en Azië.
Als ik googel op afbeeldingen van jou, dan weet ik niet wat ik zie. Op een foto staat een onderzoekster naast een gereconstrueerde Euraziatische bosolifant. Zet je de onderzoekster drie keer op elkaar, dan is ze net zolang als de olifant.
“Wij waren reuzen in het pleistoceen, de grootste landdieren van de afgelopen drie miljoen jaar. We wogen ongeveer twee keer zoveel als de Afrikaanse olifant die jullie kennen, wat toch ook geen onderdeurtje is. Ik ben zelf fan van de reconstructie van één van mijn soortgenoten in een park in Madrid. Daar zie je een volwassen olifant. Het hoofd recht omhoog, terwijl de prachtige, bijna rechte slagtanden trots vooruit steken. Wát een plaatje; wat een charisma! Triest dat de mens zoveel van mijn soortgenoten heeft afgeslacht.”
Een onderzoekster staat naast een model op ware grootte van een volwassen mannetjesbosolifant in het Landesmuseum für Vorgeschichte in het Duitse Halle.
Daarvan was ik niet op de hoogte. Jullie waren zo groot, zwaar en sterk. Naar verluidt trokken jullie hele bomen uit de grond met jullie slagtanden. Hoe kan het dan gebeuren dat de mens, in het dierenrijk toch een wat schlemielig en schriel figuur, jullie kon doden?
“Onderzoekers kwamen erachter dat neanderthalers in groepsverband jaagden op mijn soortgenoten, vooral op van de kudde verstoten mannetjes. Die waren zonder bescherming van de rest van de groep niet bestand tegen al die samenwerkende mensen. Na het doden werden mijn familieleden geslacht met stenen werktuigen. Dit gebeurde al zo’n 125.000 jaar geleden.”
Dat is triest en tegelijkertijd heel interessant. Het moet trouwens een enorme hoop vlees zijn geweest, van zo’n soortgenoot van jou die vele duizenden kilo’s weegt. Dat werk je niet even weg tijdens één BBQ-avondje van een neanderthalergezin.
“Zeg, het mag wel wat respectvoller. Maar het klopt: onderzoekers berekenden dat 2.500 neanderthalers van één olifant een hele dag konden eten. Deze in mijn ogen wat lugubere ontdekking leerde de onderzoekers niet alleen wat over ons, maar ook over de neanderthaler: zij leefden waarschijnlijk in grotere groepen dan eerder werd aangenomen, en werkten samen om de grote hoeveelheid vlees te drogen, zodat ze het langdurig konden bewaren. Ook vonden onderzoekers heel kleine stukjes vuursteen op oude bosolifantbotten en inkervingen in de botten. Dat duidt er op dat de botten werden gebruikt als ondergrond om vuurstenen scherper te maken.”
Is de mens ook de reden dat je bent uitgestorven?
“Dat is niet zo makkelijk te zeggen; er wordt zelfs nog onderzoek naar gedaan door wetenschappers. Mijn uitsterven zou wellicht kunnen komen door ecologische veranderingen, zoals de uitbreiding van koude graslanden, zo’n 24.000 tot 34.000 jaar geleden. Hoe dan ook is het een gemis voor alles en iedereen op planeet aarde dat zo’n statig dier als ik er nooit meer zal rondlopen.”
Uitgesproken uitgestorven
In Nederland liepen er lang geleden een aantal spectaculaire dieren rond. In een serie fictieve interviews brengt Daan Appels deze dieren weer tot leven en onderzoekt de rol van de mens bij hun uitsterven.
