Naar de content

De ontbrekende schakel in de stamboom der dinosauriërs

De bizarre Chilesaurus lijkt eigenlijk nergens bij te horen

Nobu Tamura, CC BY-SA 4.0 (via Wikimedia Commons)

De Chilesaurus diegosuarezi, een dinosaurus die die twee jaar geleden in Zuid-Chili gevonden werd, past perfect in de allernieuwste dino-stamboom. Dat denken althans de paleontologen die deze gewijzigde stamboom een paar maanden geleden presenteerden. Maar de ontdekker van destijds is niet overtuigd.

De Chilesaurus diegosuarezi is een dinosaurus uit het einde van het Jura-tijdperk (zeg 145 miljoen jaar geleden), met het formaat van een kangoeroe. De eerste botten van het dier werden gevonden in Zuid-Chili door de zevenjarige Diego Suarez – vandaar de naam.

 Machairo, via Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0

Twee jaar geleden vond een team paleontologen de resten van een wel heel merkwaardige dinosaurus. Het is dat ze aan de positie van de botten konden zien dat deze bij elkaar hoorden, anders hadden ze vrijwel zeker gedacht dat ze de resten van verschillende dieren hadden gevonden. Op het eerste gezicht leek het beest een Theropode, dus lid van de vleesetende dino-familie waar ook de Tyrannosaurus rex toe gerekend wordt, maar aan zijn tanden te zien was het toch een planteneter.
“De Chilesaurus diegosuarezi lijkt wel uit onderdelen van allerlei verschillende soorten aan elkaar genaaid te zijn”, zegt Matthew Baron, promovendus aan de universiteit van Cambridge die zich de afgelopen jaren in het dier verdiepte.

Vegetariër

De paleontologen die het dier vonden noemden het, voorlopig althans, een ‘vegetarische Theropode’. Een plaatselijke zijsprong in de evolutie wellicht, mogelijk veroorzaakt door een gebrek aan vlees. Maar Baron en zijn hoogleraar Paul Barrett komen deze week met een hele andere conclusie: de Chilesaurus diegosuarezi is een lid van de Ornitischia-familie, denken zij – en dat is een geheel andere familietak dan die van de Theropoden. Het beest past daarmee perfect in een nieuwe stamboom die Baron en Barrett een paar maanden geleden voorstelden: In hun verhaal is het dier de tot nu toe ontbrekende schakel tussen de planten- en vleesetende dinosauriërs.

Is de Chilesaurus een Therepode die vegetariër geworden is, of een vroege afsplitsing van de Ornithodira?

Nobu Tamura, CC BY-SA 4.0 (via Wikimedia Commons)
Een nieuwe stamboom?

Dat sommige dinosauriërs meer met elkaar gemeen hebben dan andere is al heel lang duidelijk. Zo zijn er dino’s met of zonder een snavelachtige bek, dino’s met ‘vogelheupen’ of met ‘hagedisheupen’, en dino’s met scherpe tanden of met maalkiezen. De dinosauriërs zijn dan ook onderverdeeld in verschillende soorten. Hoe die soorten uit een gemeenschappelijke voorouder ontstaan zijn, is echter lastig vast te stellen. Elke keer dat een nieuwe soort dino wordt gevonden, is er aanleiding de bestaande stamboom in twijfel te trekken.

Enkele maanden gelden stelden Baron en Barrett voor om de stamboom waarin de Theropoden en Sauropoden aftakkingen waren van de Sauriërs, en de Ornitischia een aparte tak vormden (bovenste figuur hiernaast) te vervangen door een boom waarin Ornitischia en Theropoden dezelfde voorouders hadden (onderste figuur hiernaast). De Chilesaurus zou één van de vroege soorten zijn waarbij die afsplitsing begon.

Wachten op hypothesen

De Argentijnse paleontoloog Fernando Novas van het Bernardino Rivadavia-museum voor Natuurwetenschappen in Buenos Aires was betrokken bij de vondst van de Chilesaurus in 2015, en eerste auteur van het artikel waarin deze als vegetarische Theropode werd gepresenteerd.

“Sinds die tijd zit ik te wachten op alternatieve hypothesen van collega’s, die de merkwaardige anatomie van het dier verklaren en zijn afkomst achterhalen”, mailt hij vanuit Argentinië. Maar waar het dier ook in de stamboom geplaatst wordt, de Chilesaurus zal altijd eigenschappen hebben die daar niet helemaal mee kloppen, denkt hij.

“Baron en Barrett delen het dier in bij de Ornitischia, onder andere omdat het een vogelheup en geen hagedisheup heeft”, zegt Novas. “Maar dan zie je over het hoofd dat hij sprekend op een Theropode lijkt als het kenmerken betreft als de luchtruimtes in de halswervels, de vorm van het darmbeen (een onderdeel van de heup), de opbouw van het dijbeen, en de vorm van botten in zijn polsen en handen. Als je naar die eigenschappen kijkt hoort hij juist niet bij de Ornitischia.”

Novas is blij dat Baron en Barrett het debat over de positie van de Chilesaurus in de stamboom met hun artikel hebben aangeslingerd. “Maar ik denk dat de discussie hiermee nog maar net begonnen is.”

Bronnen
  • Baron en Barret, A dinosaur missing-link? Chilesaurus and the early evolution of ornithischian dinosaurs, Biology Letters, 13, 20170220, (2017), DOI:10.1098/rsbl.2017.0220
  • Baron e.a., A new hypothesis of dinosaur relationships and early dinosaur evolution, Nature, 23 maart (2017), doi:10.1038/nature21700
  • Novas e.a., An enigmatic plant-eating therodpod from the Late Jurassic perdio of Chile, Nature, 522 (2015), 331-334, doi:10.1038/nature14307.
ReactiesReageer