Geschokt is ethicus Lambèr Royakkers door de opkomst van generatieve AI. Hij verwacht dat veel mensen hun baan zullen kwijtraken. Maar AI kan ook helpen om ons leven opnieuw zin te geven.
Als jonge wetenschapper bracht Lambèr Royakkers geregeld een hele dag door in de universiteitsbibliotheek, om boeken en tijdschriften te kopiëren. Nu heeft hij met een paar drukken op de knop de meest relevante literatuur gevonden. Ook laat hij formele brieven, bijvoorbeeld correspondentie met congresorganisatoren, door ChatGPT schrijven. “Dat zijn brieven waar ik zelf een half uur over zou doen, maar ChatGPT doet het in twee minuten en maakt fantastische zinnen.”
Hmm, zijn de teksten die ChatGPT maakt niet te algemeen, te gelikt? De auteur van dit artikel denkt dat ze het zelf beter kan. Volgens Royakkers is het slechts een kwestie van tijd voordat het nóg beter en origineler wordt. “Generatieve AI is nu al beter dan de gemiddelde mens. De huidige modellen hebben nog beperkingen, maar geloof me, achter de schermen werken de big tech-bedrijven aan nog betere modellen.” Dan kan dus ook deze journalist maar beter iets anders gaan doen, verwacht Royakkers, net als filmmakers, muzikanten, juristen, leraren en wetenschappers.
Lambèr Royakkers.
Eigen collectie Lambèr RoyakkersBach met Prince
De Eindhovense hoogleraar Royakkers is ethicus én wiskundige. Dat betekent dat hij de algoritmes achter AI goed begrijpt. Zo bouwt hij samen met studenten door AI aangestuurde robots. Maar hij schrijft ook artikelen over de implicaties die AI voor de maatschappij kan hebben. Royakkers is geschrokken van enkele nieuwe AI-programma’s. “Met de lancering van de nieuwste versie van ChatGPT-4o is het programma communicatief gelijkwaardig aan de mens. En de nieuwste AI-muziekprogramma’s, zoals Suno en Udio, zijn verbazingwekkend goed.”
Als gitarist en bassist in een coverband speelt Royakkers graag met zulke software. “Ik verwacht dat ik zo’n programma binnenkort kan vragen: meng Bach met Prince, mijn twee favoriete artiesten. Daar zou wel eens een ontzettend originele creatie uit kunnen komen. Dus het argument dat AI niet creatief is, kan ook al van tafel. Het is gewoon nu al gemiddeld beter dan wat de mens kan.” Voor boeken- en filmschrijvers zijn de gevolgen al even verstrekkend. “Over een jaar of twee kan een student vanaf zijn studentenkamer in een paar minuten een hele film maken – zonder dat je het verschil ziet tussen echt en animatie.”
Pauze
De ontwikkelingen op AI-gebied gaan te snel, meent Royakkers. Hij was dan ook een van de ondertekenaars van een petitie vorig jaar die een AI-pauze bepleitte. “Een lachwekkend idee, want welk bedrijf zou daar nou serieus aan willen meewerken? Maar ik heb de brief ondertekend, omdat ik bewustzijn wilde creëren. Het is heel naïef om te denken dat deze ontwikkelingen wel zullen meevallen. We moeten nu alle zeilen bijzetten om big tech in de hand te houden en dit te reguleren.” Concrete ideeën hiervoor heeft hij ook. “We moeten op basis van scenario’s denken, zodat we de techniek kunnen sturen. Want we moeten zorgen dat we de goede toepassingen stimuleren en de slechte toepassingen tegenhouden.” De Europese AI Act, die voorstellen doet om AI in te perken, is wat Royakkers betreft een goede stap. “Daar mogen we echt trots op zijn.”
AI wil van zichzelf niks. Wat wij van AI willen, moeten we zorgvuldig formuleren
Royakkers mag dan graag gebruikmaken van AI om brieven te schrijven of muziek te componeren, aan bepaalde toepassingen wil hij paal en perk stellen, zoals een AI die bepaalt wie een baan krijgt, een AI-rechter, Al als politiek adviseur en AI-wapens. “Op het moment dat er menselijke waarden in het geding zijn, als het gaat om het oordelen over mensen, beslissingen over leven en dood, over politieke keuzes, dan wil ik niet dat AI ons gaat sturen.” Niet omdat AI geen goede, weloverwogen keuzes zou maken, want uit onderzoek blijkt dat dat prima kan. Bovendien is er momenteel een tekort aan rechters en de dossiers stapelen zich op, dus het is verleidelijk om een robotrechter in te schakelen. “Voor mij is een robotrechter echt een grens. Dat moeten we niet willen.”
Een AI-systeem moet je daarnaast duidelijk kunnen begrenzen, meent hij. Vraag je een AI-systeem bijvoorbeeld om, zonder kaders, klimaatverandering op te lossen, dan zou het kunnen besluiten om de mens uit te roeien. En zo zou een AI ook oplossingen kunnen kiezen die het humanitaire oorlogsrecht schenden, om een oorlog te winnen. “AI wil van zichzelf niks. Wat wij van AI willen, moeten we zorgvuldig formuleren.”
Lekker lezen
We moeten AI dus indammen, maar dat AI banen van ons overneemt, is een niet te stoppen ontwikkeling, en wat Royakkers betreft ook niet per se erg. “Heb ik het minder druk gekregen, sinds ik niet meer een hele dag in de bibliotheek hoef door te brengen? Nee. De stress onder universitair personeel is gigantisch, en burn-outs zijn in de gehele maatschappij een probleem. Ik vind het heel raar dat we het nog nooit zo druk hebben gehad, terwijl we zoveel technologie hebben die ons leven makkelijker zou moeten maken.”
Het goede nieuws is, wat Royakkers betreft, dat AI dat óók kan oplossen. “Ik heb nog een hele boekenkast vol met boeken die ik graag wil lezen. Als AI mijn werk als wetenschapper kan overnemen, kan ik lekker de dingen doen die ik leuk vind: boeken lezen en gitaar spelen.” Het invoeren van een basisinkomen voor iedereen is daarbij onvermijdelijk, denkt hij, en bovendien betaalbaar. “Er zijn al succesvolle experimenten met het basisinkomen geweest. En daarin is nog niet eens rekening gehouden met de veel lagere productiekosten vanwege AI.”
Beter dan je moeder
Maar dat Royakkers al kan uitkijken naar dagenlang boeken lezen en op zijn gitaar tokkelen, wil nog niet zeggen dat de rest van de wereld ook zit te wachten op een banenvernietigend stuk software. Mensen zullen zich machteloos en verslagen voelen. Net als Lee Sedol, de wereldkampioen Go, die in 2016 verloor van een computer. Daarna stopte hij, omdat het spel voor hem zinloos was geworden. Maar, verrassing, Royakkers verwacht dat AI ons daar ook wel bij kan helpen. “We kunnen AI gebruiken om ons beter te laten voelen. We hebben veel stress en problemen met relaties. AI kan ons adviseren hoe we met onze vrije tijd moeten omgaan, en kan zelfs een vriend van ons worden.” Maar zo’n AI-vriend, hoe communicatief vaardig ook, gaat je dan toch alleen maar saaie, wenselijke antwoorden geven? Nee hoor, denkt Royakkers. “Hij zal haarfijn aanvoelen wanneer hij imperfect moet zijn. Hij kent je straks nog beter dan je moeder.”
