Gro Harlem Brundtland

Sentimentele vogelbeschermers

Als onderdeel van mijn proefschrift over de geschiedenis van duurzaamheid heb ik samen met twee collega’s het internationale netwerk van milieu- en duurzaamheidsexperts in kaart gebracht. Dat hebben we gedaan door te onderzoeken welke personen er tussen 1913 en 1990 naar grote internationale milieuconferenties gingen. Ons onderzoek laat duidelijk zien dat vrouwen voor 1980 nauwelijks een rol van betekenis speelden bij dergelijke evenementen. Het waren bijna zonder uitzondering mannen die over het milieu onderhandelden en die dus bepaalden waar duurzaamheid over ging. Als er al eens een vrouw aanwezig was bij een milieubijeenkomst dan was het vaak de vrouw van een eminente mannelijke minister of vooraanstaand wetenschapper die slechts meeging als reisgezel.

Onoplosbare wereldproblemen oplossen

Na studies geneeskunde in Oslo en Public Health aan de Harvard-universiteit, en een baan bij de Noordse Gezondheidsdienst, werd Brundtland midden jaren zeventig Minister van Milieu in het kabinet van Trygve Bratteli. In 1981 werd ze zelfs verkozen tot eerste vrouwelijke premier van Noorwegen. Enkele maanden na haar aantreden verloor Bundtlands Sociaaldemocratische partij echter de verkiezingen en moest ze verder als leider van de oppositie.

Met de benoeming tot voorzitter van de World Commission on Environment and Development begon Brundtlands internationale carrière. De Commissie Brundtland kreeg van de VN de schijnbaar onmogelijke opdracht mee om binnen vier jaar met een integrale oplossing te komen voor zowel alle wereldwijde milieuproblemen (van luchtvervuiling tot het uitsterven van diersoorten) als de voortschrijdende economische crisis en het armoedevraagstuk in de Derde Wereld.

Tegen de verwachtingen van velen in slaagde de Commissie Brundtland in haar taak. In 1987 verscheen een rapport – Our Common Future – waarin stond dat armoede kon worden bestreden met economische groei die niet ten koste zou gaan van het milieu als de wereld over ging op duurzame ontwikkeling.

Inspirerende vrouwen

Na haar voorzitterschap van de World Commission on Environment and Development was Brundtland nog tweemaal premier van Noorwegen, en daarna tussen 1998 en 2003 directeur-generaal van de Wereldgezondheidsorganisatie. Het Brundtlandrapport vond onder andere praktische uitwerking in het VN Klimaatverdrag en de Duurzame ontwikkelingsdoelen.
Ondanks al deze prestaties vind ik Brundtland toch vooral inspirerend vanwege haar bijdrage aan de emancipatiestrijd. Het feit dat een vrouw met autoriteit en kennis van zaken een VN commissie kon leiden, gaf een enorme impuls aan het gelijkheidsstreven binnen de internationale milieubeweging.

Vele inspirerende vrouwen volgden in Brundtlands voetspoor. Zo werd de Canadese Elizabeth Dowdeswell in 1992 gekozen tot directeur van het VN-Milieuprogramma en was de Ecuadoraanse Yolanda Kakabadse van 1996 tot 2005 president van IUCN, de internationale unie voor natuurbescherming. In de tijd van Markiezin Antonia de Pierre was dat simpelweg ondenkbaar geweest. Maar gelukkig is die periode van vrouwen als sentimentele vogelbeschermers voorbij.