Sporen van Egyptische mummies in het nabije oosten

Mummies vind je in Egypte, zou je denken. Maar zo simpel is het niet. Ook de oude Egyptenaren reisden het hele Midden-Oosten door. Hun spullen zijn gevonden in onder andere Griekenland, Turkije, Georgië, Libanon en Irak. In Iran is zelfs een Egyptische sarcofaag ontdekt. Hoe zit dat?

1 mei 2018

Heeft iemand The Mummy (2017) gezien? Deze Hollywood film gaat over een stelletje ‘avonturiers’ die het graf van een legendarische Egyptische prinses vinden. Het graf is natuurlijk enorm groot, vol met Egyptische objecten en een enge sarcofaag beschreven met oude hiërogliefen. Eén ding valt echter op: ze is niet in Egypte, maar in Irak begraven!

De trailer van ‘The Mummy’ (2017)

Een oud Egyptisch graf wat buiten Egypte wordt gevonden – dat klinkt misschien vergezocht. Maar het is realistischer dan je denkt. Egyptenaren en Egyptische objecten reisden vroeger het hele Nabije Oosten door. We hebben bijvoorbeeld een Egyptisch beeld in Griekenland gevonden, Egyptische juwelen in Georgië, een Egyptisch reliëf in Irak en ga zo maar door. Niet achter elk Egyptisch object school natuurlijk een Egyptische migrant: Egyptische spullen werden ook gekocht en gebruikt door buitenlanders, omdat ze mooi of ‘exotisch’ waren. Maar soms zijn de Egyptische migranten overduidelijk aanwezig.

Egyptische gemeenschappen in het Nabije Oosten

Neem bijvoorbeeld Irak, ongeveer tweeënhalfduizend jaar geleden: uit Irakese teksten weten we dat er kleine Egyptische gemeenschappen leefden. Deze groepen hadden hun eigen leiders en hun eigen regels, maar ze waren ook deel van de lokale bevolking. Sommigen trouwden bijvoorbeeld met Irakese mensen; en anderen namen Irakese namen aan. Soortgelijke groepen bestonden ook in Iran, en waarschijnlijk door het hele Nabije Oosten. Hoe kwamen ze daar terecht?

Een aantal kwam er omdat zij dit zelf wilden: mensen hebben namelijk van oudsher de wereld over gereisd. Soms op zoek naar eten, handel of rijkdom; soms uit pure nieuwsgierigheid. Maar helaas was (en is) migratie niet altijd vrijwillig. Een deel van de Egyptische migranten die we rond 500 v.C. in Irak en Iran vinden, waren waarschijnlijk liever thuisgebleven.

De Perzische paleizen werden deels door buitenlandse arbeiders gebouwd.
By Hansueli Krapf CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

Zo weten we dat een Irakese soldaat in 524 v.C. een Egyptische slavin had, die hij als oorlogsbuit uit Egypte had meegenomen en die hij vervolgens in Irak wou verkopen. Ook weten we dat grote groepen Egyptenaren in Iran moesten werken, soms met honderden tegelijkertijd. Zij bouwden daar waarschijnlijk aan de Perzische paleizen. Deze groepen waren misschien geen ‘slaven’, maar of ze echt uit vrije wil naar Iran waren gekomen is moeilijk te zeggen. We weten alleen dat ze er waren, en dat ze hun gebruiken en hun spulletjes met zich mee namen.

En hoe zit het met de mummies?

Sporen van deze Egyptische groepen worden nog steeds ontdekt. Met de publicatie van meer en meer Irakese en Iraanse teksten (vele duizenden!) komen we ook steeds meer te weten over de diversiteit van hun samenlevingen. Egyptische objecten voegen daar wat kleur aan toe. Zo is er onlangs een stuk steen uit Iran geïdentificeerd, wat ooit deels was van een Egyptische sarcofaag en geheel beschreven met hiërogliefen!

Jaren geleden dacht men ook een Egyptisch-Perzische mummie gevonden te hebben in Pakistan, die ooit in Iran was gekocht. Helaas bleek de kist een vervalsing te zijn, en de ‘mummie’ een jonge vrouw die in de jaren ’90 was gestorven. Over een tragisch einde gesproken…

Niet alles is dus te vertrouwen. En het verhaal van The Mummy is al helemaal niet geloofwaardig. Maar het stuk van de Egyptische sarcofaag uit Iran is wel authentiek, en het geeft hoop voor de dromers: zou er nog ergens een Egyptische tombe zijn verstopt in de grond van Irak of Iran of in één van de vele andere landen waar Egyptenaren kwamen?

Wie weet. Wie niet zoekt, die niet vindt…