Naar de content
Faces of Science
Faces of Science

De wereld van Marieke

Filosofie in de wetenschap

Door Frank Kovalchek from Anchorage, Alaska, USA - Classic view of The Thinker, CC BY 2.0

Een leuke man uit de trein heeft me eens een boek cadeau gedaan over de geschiedenis van de filosofie. Een gevaarlijke discipline voor een wetenschapper omdat het kennis bevraagt en knaagt aan wat wijs en waar is.

Recent heb ik mijn proefschrift verdedigd. Mijn wetenschappelijke bevindingen heb ik uiteengezet in een boekwerk dat vervolgens kritisch is bekeken door een commissie met zeven professoren. Na hun goedvinden heb ik op 26 februari mijn werk verdedigd. Natuurlijk niet nadat ik eerst mijn niet-inhoudsdeskundige toehoorders, bestaande uit familie en vrienden, mocht meenemen in mijn grote, 4,5 jaar durende queeste naar wetenschappelijke kennis tijdens mijn ‘lekenpraatje’.

Beste pro-rector, leden van de corona, lieve familie vrienden en collega’s. Welkom bij de openbare verdediging van mijn proefschrift genaamd ‘Secreted Glycoproteins and Proteoglycans Orchestrate Inflammation in Cardiac Disease’. In de komende 15 minuten wil ik jullie graag de belangrijkste bevindingen van mijn proefschrift tonen.” Mijn bijdrage aan de wetenschap, denk ik trots. Kennis! Maar wat is nu eigenlijk wetenschappelijke kennis?

Fröbelen in het lab

De manier waarop we wetenschappelijke kennis vergaren is door proeven te bedenken waarbij we de experimentele condities kunnen manipuleren om zo een antwoord te vinden op onze vraag. Zo heb ik ook jaren lopen fröbelen in het lab op zoek naar een antwoord op mijn vragen over wat de rol is van matricellulaire eiwitten bij ontstekingen in het hart. Maar hoe ‘meten’ we het antwoord op deze vragen? En hoe interpreteren we het? Kortom; wat is waar en dus kennis?

“Nein, gerade Tatsachen gibt es nicht, nur Interpretatione”, schrijft Friedrich Nietzsche. Oftewel ‘er bestaan geen feiten, enkel interpretaties’. Aangezien we bij alles wat we observeren blind moeten vertrouwen op onze zintuigen, zou je kunnen stellen dat alles wat we hiermee waarnemen ook ‘waar’ is. Maar kunnen wij onze zintuigen wel zo blind vertrouwen? Is alles wat wij waarnemen wel echt waar? Als je de empirische filosofen mag geloven is niets in ons bewustzijn, wat niet ook eerst in onze zintuigen is geweest. Met andere woorden, het enige dat we weten, is dat wat we waarnemen met onze zintuigen. Dat is dus ‘kennis’. Of toch niet? Onze zintuigen kunnen ons immers bedriegen. Denk maar eens aan hallucinaties of dromen. Maar als onze zintuigen ons kunnen bedriegen, wat is dan waar… Wat is dan kennis?

De moderne filosofen geloven dat kennis schuilt in ‘de rede’. “Cogito ergo sum”, schrijft Rene Descartes. “Ik denk dus ik ben.” Waar moeten we dus op vertrouwen? Op onze rede of onze zintuigen? Hierin slaat de analytische filosofie een belangrijke brug naar de wetenschap omdat hier het onderscheid wordt gemaakt tussen dingen die we kunnen ‘ervaren’ en dingen die we niet kunnen ‘ervaren’ zoals de natuurwetten. En dit is wat we ons in het bedrijven van de exacte wetenschap continu moeten realiseren. We zoeken naar de natuurwetten. Echter omdat we deze natuurwetten niet kunnen ‘ervaren’, moeten we ervoor waken niet te snel conclusies te trekken. We moeten onze rede blijven gebruiken om de informatie van onze zintuigen te kunnen interpreteren. Immers, als we een kudde met zwarte paarden zien, wil dat niet zeggen dat alle paarden zwart zijn. Zowel de waarneming als het verstand spelen een belangrijke rol in onze ervaring van de wereld… “Wetenschap is georganiseerde kennis”, schrijft Immanuel Kant.

De promotie van Marieke Rienks

privearchief Marieke Rienks

De wereld van Sophie en Nietzsche

Dit is slechts een fractie van wat ik lees en ik moet nog tweehonderd bladzijden in De wereld van Sophie. Als ik denk aan mijn proefschrift, mijn meesterwerk, voel ik het belang ervan vertroebelen: is het waar wat ik schrijf? Zijn mijn interpretaties juist? En mijn conclusies? Als ik Nietzsche moet geloven bestaan er geen feiten en behelst mijn proefschrift enkel mijn eigen interpretaties.

Maar zijn wij in de wetenschap niet op zoek naar feiten, naar waarheid, naar kennis? Geeft de manier waarop we wetenschap bedrijven ons wel deze feiten, deze kennis? Of is het slechts een aaneenschakeling van menselijke waarnemingen, interpretaties en conclusies?

Iets nederiger vervolg ik mijn verdediging na de vraag… Geachte promovendus, hoe denkt u dat uw bevindingen bijdragen aan de behandeling van inflammatoire cardiomyopathieën? Tja, denk ik sceptisch…

Scepsis… Precies! Dat is juist waar het in de wetenschap om draait. De motor achter onze queeste naar kennis. “Cogito ergo sum.” Ik denk dus ik ben. Denken. Ja, dat doe ik…

ReactiesReageer