Wonen in een spervuur van bevingen

Om de schade hersteld te krijgen moest Blink in onderhandeling met de NAM, die haar 250 euro toezegde. Dat bedrag was niet eens genoeg voor de verf. Toch kreeg ze niet meer. Daarna kwamen nog meer aardbevingen, waardoor onder meer de vloer verzakte en er maar liefst drie herstelverbouwingen nodig waren. Het gezin leefde op een gegeven moment zelfs twee weken in een kamertje aan de voorkant van het huis.

Bestuurlijke spaghetti

Het is een van de schrijnende verhalen uit het boek Gasland, dat geschreven is door journalist en essayist Louis Stiller. Zijn boek gaat over de aardbevingen in Groningen en de gevolgen ervan. Stiller neemt nogal wat hooi op zijn vork. Hij schrijft over de geschiedenis van de gasboringen, de aardbevingen zelf en de gevolgen die dit voor veel Groningers heeft. En dan geeft hij ook nog een toekomstperspectief waarin hij wil laten zien hoe Nederland van het gas af kan. Het is een zeer ambitieus boek. Stiller, die in het Groningse Warffum woont, slaagt er knap genoeg in om er een geheel van te maken.

Het meest aangrijpend zijn de verhalen van de getroffenen door de aardbevingen, zoals Petra Blink. Het zijn verhalen die gehoord moeten worden. Stiller laat zien hoe het is om, in zijn woorden, in een spervuur van aardbevingen te wonen. Hij maakt daarbij zelf de vergelijking met ‘Wij houden van Tsjernobyl’ van Svetlana Alexijevitsj. In dat boek laat de Nobelprijswinnaar van 2015 bewoners aan het woord van het gebied rond de kerncentrale die in 1986 explodeerde. Ook hun omgeving werd bedreigd. Inwoners moesten vertrekken of bleven er toch wonen, verscholen in bossen. ‘Ver van huis is het zonnetje toch minder’, zegt een vrouw in dat boek. Zo ziet Stiller het ook voor de Groningers die getroffen worden door de aardbevingen.

De aardbevingen zijn al naar, maar de afhandeling van de schade is zo mogelijk nog frustrerender voor de mensen die Stiller aan het woord laat. Hij laat zien hoe zij worstelen met het schadeherstel, hoe de NAM hen dwarsboomt en dat het altijd meer tijd, energie en zorgen kost dan de Groningers zelf van te voren inschatten. Sommige mensen liggen er wakker van, zoals psycholoog Janneke Hollander vertelt. Of ze verhuizen, omdat ze er niet meer tegen kunnen.

De onmacht en frustratie spat van de pagina’s af. Bijvoorbeeld over de ‘bestuurlijke spaghetti’, zoals de Nationale Ombudsman de onduidelijke procedures over schadeherstel- en afhandeling terecht noemt. Het zijn moeilijke verhalen om te lezen, omdat het grotendeels onbegrijpelijk is dat er zo met mensen wordt omgegaan. Maar het zijn ook belangrijke verhalen om te vertellen. Wil je meer weten over hoe de NAM en de overheid met getroffenen omgaat en waarom de woede bij veel Groningers zo groot is, dan moet je dit boek lezen.

Groningen als proeftuin

Aandacht voor techniek is er ook. Stiller schrijft over het versterken van woningen en flexibele funderingen. Ingenieuze schokdempers, noemt hij ze, die nieuwe bevingen moeten opvangen. Ze bestaan uit betonnen frames, die doorstoken zijn met buizen. De woning staat daardoor los van de fundering. ‘Metalen schalen met ovalen kogels moeten de schokken opvangen. De woning wiegt bij bevingen alleen een beetje mee.’

Het lijkt een mooie oplossing. Maar ook weer niet, volgens Stiller. Want met zo’n fundering ga je er vanuit dat de aardbevingen nog lang niet voorbij zijn. Dat klopt overigens volgens experts. Zelfs nu de gaskraan dicht gaat is de kans op een aardbeving groot. Maar Stiller waarschuwt vooral dat we moeten uitkijken dat het geen alibi oplevert voor nog meer gaswinning.

Minder sterk is het laatste hoofdstuk ‘Gasland voorbij’ waarin de auteur nagaat hoe je duurzame energie kunt opwekken. Hierin wil hij te veel, waardoor hij te kort door de bocht gaat. Hij werkt bijvoorbeeld niet goed uit dat een elektriciteitsnet om balans draait en je niet zonder meer gas- en kolencentrales kunt vervangen door zonne- en windenergie. Wel interessant is dat hij voor de provincie Groningen graag een rol ziet weggelegd als proeftuin. Een plek waar je kunt experimenteren met nieuwe technologie om schoner energie op te wekken. Met minder gevaar voor het milieu en de omgeving. Want Stiller heeft maar al te duidelijk laten zien hoe het verkeerd kan gaan.