Vrijdag 20 maart: gedeeltelijke zonsverduistering

Vrijdagochtend trekt de maan voor de zon langs, de schemer valt dan midden in de ochtend. Het spektakel begint om 9:30 uur en is om 11:48 uur afgelopen. Op het hoogtepunt om 10:37 uur zal ze 84 procent van het oppervlak van de zon bedekken.

16 maart 2015

UPDATE – 30 maart 2015: LOFAR ziet eclips door de wolken

Zware bewolking gooide in Nederland behoorlijk roet in het eten van de eclipskijkers. In grote delen van het land was de bedekte zon sporadisch door het wolkendek te zien. De voornamelijk Nederlandse radiotelescoop LOFAR had daar geen last van. Radiostraling gaat met gemak door de wolken heen waardoor LOFAR deze beelden kon maken.

Een gedeeltelijk zonsverduistering.
Sterrenwacht Halley

De maan draait ongeveer in hetzelfde vlak om de aarde, als de aarde om de zon. Af en toe staat de maan daardoor precies tussen de aarde en de zon. Aanstaande vrijdag is het weer zover en werpt de maan een schaduw op onze planeet.

Slechts een klein gebied op aarde maakt een volledige zonsverduistering mee. Het is een strook van ongeveer 250 kilometer breed, die vrijdag over de Atlantische Oceaan trekt en de Faeröer-eilanden en Spitsbergen aandoet. Het gebied waar de maan een gedeelte van de zon weet te bedekken is veel groter: een deel van Afrika, Azië en overal in Europa maakt vrijdag een gedeeltelijke zonsverduistering mee.

Het verschijnsel is bijzonder, de volgende gedeeltelijke verduistering in Nederland vindt pas plaats in 2021. Voor een volledige verduistering moet je zelfs wachten tot 2135. Klik hier voor een lijst van verduisteringen in Nederland.

Kijktips

Een eclips is een prachtig verschijnsel, maar zelfs de grotendeels bedekte zon beschadigt je ogen als je er direct in kijkt. Ook een zonnebril beschermt niet genoeg. Gebruik daarom altijd een eclipsbril! Deze zijn voor een klein bedrag verkrijgbaar bij sterrenwachten en zelfs gratis bij sommige opticiens. Als je geen eclipsbril hebt dan kun je je knutseltalent nog loslaten op een zonnekijker.

Voor een volledige eclips, zoals op deze foto, zullen we in Nederland moeten wachten tot 27 oktober 2135.
Luc Viatour/www.Lucnix.be via CC BY-SA 3.0

Maar natuurlijk kun je ook naar een van de evenementen gaan die musea en sterrenwachten organiseren. Zij helpen je bij het waarnemen van de zon en leggen uit wat er precies gebeurt. Kijk voor een overzicht van alle eclipsactiviteiten in de agenda van Kennislink.

Er stond vanuit België zelfs een heuse eclipsvlucht naar het volledig verduisterde gebied boven de oceaan op de planning, maar die is vanwege het geringe aantal deelnemers geschrapt.

Eclips en wetenschap

Een totale zonsverduistering is in het verleden door wetenschappers gebruikt om de relativiteitstheorie van Albert Einstein te testen. Op het moment dat de maan de zon verduistert is het namelijk mogelijk om te meten in hoeverre de zon het licht van sterren daarachter afbuigt met haar sterke zwaartekracht. Tijdens de zonsverduistering van 1919 bevestigden metingen de theorie van Einstein en dat maakte hem in één klap beroemd.

Tegenwoordig heeft een volledige eclips wetenschappelijk gezien geen hele grote waarde. Het creëert wel een kans om vanaf de aarde de atmosfeer van onze ster in detail te zien. Dat komt omdat de maan doorgaans op de goede afstand staat om (alleen) het oppervlak van de zon precies te bedekken.

Gevolgen voor de natuur en mens

De gedeeltelijke zonsverduistering zorgt vrijdag voor een flinke schemer en de natuur reageert daar direct op. Zo houden vogels op met fluiten en kippen gaan op stok, alsof de avond is gevallen. Binnen een half uur beginnen de hanen al weer te kraaien! Hoewel de eclips tot enige verwarring leidt, keer de natuur daarna snel terug naar haar oorspronkelijke staat.

Voor menselijke activiteiten heeft de zonsverduistering ook gevolgen, bijvoorbeeld voor de stroomvoorziening die voor een steeds groter deel op zonne-energie draait. De eclips zorgt voor uitdagingen op het stroomnet, zeker omdat de verduistering in tegenstelling tot de normale zonsopkomst en -ondergang veel sneller verloopt. Maar omdat energiecentrales snel kunnen bijspringen lijken echte problemen of zelfs stroomuitval, zoals sommige media suggereren, niet waarschijnlijk.

Nu is het alleen nog hopen dat de zon en de maan aanstaande vrijdag niet ‘verduisterd’ worden door een wolkendek. Vooralsnog zijn de weersverwachtingen niet erg gunstig.