Stuur onze leraren niet naar commerciële coronalabs

In het najaar zullen we zoals elk jaar vaker verkouden zijn. In normale tijden misschien een beetje vervelend, maar in coronatijden kan het maar zo betekenen dat je een week niet naar buiten mag. Extra ellende voor scholen, die al kampen met een lerarentekort. Als de leraar ziek is, blijven de kinderen thuis. Moet ik me dan echt bij ieder kuchje laten testen? En geldt dit voor alle beroepen?

Het RIVM is duidelijk: blijf thuis en laat je testen bij verkoudheid. Maar dan moeten de GGD’s het natuurlijk wel aankunnen. En daar zien we op dit moment problemen. Afgelopen week bleek dat het vrijwel onmogelijk was om een afspraak te krijgen voor een GGD-coronatest en waarschijnlijk blijft de testkrapte nog weken duren. Sommige werkgevers sturen hun personeel daarom naar commerciële testlabs. Je betaalt wat meer, maar krijgt sneller de uitslag. Maar: is dat eerlijk?

We leggen de belangrijkste dilemma’s voor aan ons coronadenktank-lid Esther-Mirjam Sent. Zij is gespecialiseerd in gedragseconomie en economisch beleid. Vier dagen per week is ze hoogleraar economie aan de Radboud Universiteit, een dag per week Eerste Kamerlid voor de PvdA.

De laboratoria kunnen het aantal coronatesten niet aan. Hadden we dit niet kunnen voorzien?

“Dat is met terugwerkende kracht altijd makkelijk zeggen, maar in de praktijk was dit lastig te voorzien. Mensen handelen niet altijd voorspelbaar, ook al denken we zelf dat we heel rationeel zijn. Uit wetenschappelijke experimenten blijkt dat wij achteraf goed kunnen beargumenteren waarom we tot een bepaalde keuze zijn gekomen, maar in werkelijkheid spelen emoties en kuddegedrag een belangrijke rol bij de keuzes die we maken.”

“In de praktijk schieten mensen dus alle kanten op. Sommige mensen zijn risico-avers en laten zich te snel testen. Anderen lijden aan zelfoverschatting en doen dit te weinig. Mensen kunnen zich ook laten beïnvloeden door wat hun buurman doet: als hij het doet dan ga ik ook. En dan hebben politici nog te maken met veranderende omstandigheden, zoals een uitbraak in de regio. Probeer daar dan maar eens fatsoenlijk beleid op te formuleren.”

Toch sturen sommige scholen hun personeel nu naar commerciële testlabs.

“Stel nou dat een school besluit om haar personeel te laten testen bij een commerciële organisatie. Een school is publiek gefinancierd, dus het is uiteindelijk wel publiek geld waarmee die school een commerciële test laat afnemen. Dat lijkt mij geen goede besteding van publiek geld. Ik begrijp de urgentie, maar je zou liever willen dat publiek geld aan goed onderwijs en voldoende testcapaciteit wordt besteed en niet aan het inkopen van zorg bij commerciële partijen.”

Is dit nu eenmaal hoe de vrije markt werkt of zou de overheid hier iets tegen moeten doen?

“Politici en wetenschappers weten dat de vrije markt niet optimaal functioneert. Er kunnen ongelijke uitkomsten zijn die wij onwenselijk vinden. Een gevolg van de vrije markt kan zijn dat de rijke landen wel een vaccin kunnen betalen en de arme landen niet. Of de rijke mensen in Nederland wel, de arme mensen niet. Dan ondergraaf je de publieke waarden die wij belangrijk vinden, namelijk dat goede gezondheid beschikbaar moet zijn voor iedereen.”