Het horen van stemmen of auditieve verbale hallicinatie is mogelijk onderdeel van normale hersenontwikkeling

Een op de drie kinderen hoort weleens stemmen. “De meeste kinderen hebben nauwelijks last van hun stemmen. Bij het overgrote deel van de kinderen verdwijnen ze vanzelf,” aldus Kim Maijer, kinderpsychiater bij De Bascule in Amsterdam.

10 februari 2017

“Voor mij was het horen van stemmen net zo normaal als het hebben van een vader en moeder,” zegt Alex (17), die stemmen hoort zolang hij zich kan herinneren.
Kinderen zijn niet geneigd over hun stemmen te praten. De stemmen horen bij hun belevingswereld. “Ik heb nooit getwijfeld of anderen ook stemmen horen. Je hoort mensen weleens zeggen dat ze hardop denken. Ik dacht dat zij dan de stemmen in hun hoofd bedoelden.”

Het kleine deel van de kinderen en jongeren dat wel last heeft van stemmen komt naar de stemmenpoli in het UMC Utrecht, die Kim Maijer heeft opgezet. “De stemmen, ook wel auditieve verbale hallucinaties genoemd, zijn vaak goed te behandelen,” vertelt Maijer.

“Een jongetje vertelde mij dat zijn stemmen hem opdrachten gaven,” vervolgt de kinderpsychiater. “Als hij die opdrachten niet zou uitvoeren, dan dreigde er een komeet in te slaan in zijn huis, zeiden de stemmen. Hij was doodsbang dat het zou gebeuren.”

Magische krachten

“Volwassenen vinden dat misschien een overdreven gedachte, maar kinderen tot acht jaar denken nog ontzettend magisch. Toen ik het jongetje uitlegde dat de stemmen uit zijn hersenen komen en geen hogere machten zijn, was hij heel opgelucht. Hij hoefde de opdrachten van zijn stemmen niet meer uit te voeren.”

“Dat klinkt heel basaal en werkt natuurlijk niet bij iedereen zo goed. Maar snappen dat stemmen veroorzaakt worden door hersenactiviteit, en weten dat de stemmen geen magische krachten zijn, is wel de eerste stap.”

Luister hieronder naar deel 3 van ‘de Tripjes’ waarin Alex over zijn stemmen vertelt.

Extra verbindingen

Maijer vermoedt dat het horen van stemmen onderdeel kan zijn van normale hersenontwikkeling. In de kindertijd zijn de hersenen zijn nog volop in ontwikkeling. Er worden veel verbindingen tussen hersencellen gesnoeid, een proces dat synaptic pruning heet.

Bij de geboorte heeft één hersencel ongeveer 2500 synapsen, verbindingsplaatsen tussen hersencellen. Een kind van drie jaar heeft al zo’n 15.000 verbindingen per hersencel. Verbindingen die niet nodig zijn, worden tijdens de ontwikkeling weggesnoeid. Tegen de volwassenheid is van al die synapsen de helft verdwenen.

In de kindertijd zijn er dus veel extra verbindingen aanwezig in de hersenen. “Hersennetwerken zijn minder rechtlijnig en krachtig, waardoor de hersencellen onnodige activiteit kunnen vertonen,” voegt Maijer toe. Deze extra activiteit kan een hallucinatie, zoals het horen van een stem, tot gevolg hebben.

Daar komt bij dat andere functies in de hersenen, zoals het toekennen van gedachtes aan jezelf of een ander, nog volop in ontwikkeling zijn. Hierdoor kun je als kind minder goed onderscheid maken tussen jezelf en de buitenwereld. Pas in de puberteit vraag je je af of jij hetzelfde ervaart als een ander.

Onderliggend probleem

Negatieve stemmen horen is, ook bij oudere kinderen, op zichzelf absoluut geen ziekte. Het is vaak een signaal van een onderliggend probleem, net als koorts een symptoom kan zijn van een infectie. Zo kan het bijvoorbeeld zijn dat er te veel van een kind wordt verwacht op school, of dat het kind gepest wordt.

Maijer vertelt dat zij in de behandeling daarom probeert te begrijpen waarom een kind stemmen hoort. “Is het stemmen horen een signaal en zo ja, waarvan precies? Als we ons alleen op het stemmen horen richten, is het dweilen met de kraan open. Net als dat een paracetamolletje wel helpt tegen de koorts, maar je eigenlijk de onderliggende infectie moet behandelen.”

“We pakken dus het onderliggende probleem aan,” vertelt Maijer. “Door bijvoorbeeld aanpassingen op school, of maatregelen om het pesten te verminderen. En als iemand stemmen hoort bij ADHD of somberheid, proberen we iets aan de ADHD of somberheid te doen.”

Denkbeeldig vriendje

Of een denkbeeldig vriendje ook zorgt voor stemmen in je hoofd, is nog onduidelijk. Kinderen die een denkbeeldig vriendje zien of horen, komen bijna nooit naar Kim Maijer toe. “Dat komt waarschijnlijk omdat kinderen denkbeeldige vriendjes vaak als prettig ervaren, en als iets waar ze controle over hebben.”

Een kind zit op de grond naast een teddybeer. — Het is niet duidelijk of denkbeeldige vriendjes in dezelfde categorie vallen als hallucinaties.Pixabay, CherryLHolt via CC0

Het lijkt Maijer interessant om onderzoek te doen naar de verschillen en overeenkomsten tussen stemmen horen, en het ervaren van een denkbeeldig vriendje. “Worden dezelfde hersengebieden actief als wanneer we stemmen horen, dus auditief hallucineren? Of zijn het meer gedachten, of ervaringen? Mijn vermoeden is dat een denkbeeldig vriendje anders is dan hallucineren.”

Het blijft moeilijk om te onderzoeken wat er precies in iemands hoofd omgaat. Met lichte verontwaardiging vertelt Maijer dat een interviewer bij de radio haar eens vroeg hoe zij bewijst of iemand écht stemmen hoort. “Als je naar de dokter gaat voor pijn in je knie, probeert de dokter toch ook niet eerst te bewijzen of je echt pijn hebt? Als iemand stemmen ervaart, dan moeten we dat serieus nemen.”