Alzheimer eiwit stapelt bij langdurig slecht slapen

Mensen die gestoord worden in hun diepe slaap hebben de volgende ochtend gemiddeld tien procent meer van het eiwit amyloïd bèta in hun hersenen dan mensen die de hele nacht lekker doorslapen. Langdurig slecht slapen verhoogt wellicht het risico op het ontstaan van de ziekte van Alzheimer.

13 juli 2017

Ophopingen van amyloïd bèta (rood/bruin) in de hersenen van een Alzheimer patiënt.
Wikimedia Commons, Nephron via CC BY-SA 3.0

Ophopingen van de eiwitten amyloïd bèta en Tau spelen een rol bij het ontstaan van de ziekte van Alzheimer, een vorm van dementie. Beide eiwitten zijn ook aanwezig in de hersenen van gezonde mensen, maar wat ze daar doen is nog erg onduidelijk. Wel is zeker dat de hoeveelheid amyloïd bèta lichte schommelingen vertoont tussen dag en nacht. Overdag neemt de hoeveelheid amyloïd bèta toe, terwijl deze ‘s nachts weer enigszins daalt.

Diepe slaap

Uit eerder onderzoek van het Radboudumc blijkt dat verstoring van de slaap leidt tot een stijging van amyloïd bèta in de hersenen. “We hebben dertien proefpersonen de hele nacht wakker gehouden. Dertien andere proefpersonen mochten wel de hele nacht slapen. Bij mensen die op moesten blijven, zagen we de volgende dag tien procent meer amyloïd bèta in het hersenvocht dan bij mensen die goed geslapen hadden”, vertelt arts Jurgen Claassen.

“Onze theorie was dat die stijging vooral het gevolg was van de verstoring van de diepe slaap. We hebben een beurs gekregen voor vervolgonderzoek en onze promovenda Sharon Ooms is daarmee naar de Verenigde Staten gegaan om nogmaals een slaaponderzoek uit te voeren.”

Hersenactiviteit van een proefpersoon tijdens de slaap. Op het moment dat de hersenactiviteit laag blijft (onderste twee regels), gaat de proefpersoon in diepe slaap.
Jo-El Ju

Verstoring

Aan dit onderzoek deden zeventien proefpersonen mee. Zij werden eerst enige tijd thuis in de gaten gehouden om hun slaappatronen vast te stellen. Vervolgens kwamen zij een nachtje slapen in een donkere, geluidsdichte onderzoekskamer. Tijdens de slaap werd voortdurend de hersenactiviteit van de proefpersonen gemeten. De helft van de proefpersonen mocht de hele nacht doorslapen. De andere helft werd, bij het intreden van de diepe slaap (te herkennen aan verminderde hersenactiviteit), steeds gestoord door via een koptelefoon piepjes te laten horen. Een maand later herhaalden de wetenschappers het onderzoek en werden de groepen omgedraaid. Proefpersonen met een verstoorde diepe slaap gaven de volgende ochtend aan zich niets te herinneren van het wakker zijn. Ze waren wel moe en niet echt uitgerust.

Ook in dit onderzoek hadden proefpersonen na verstoorde diepe slaap gemiddeld tien procent meer amyloïd bèta in het hersenvocht dan na een nacht goed slapen. “Die stijging is afhankelijk van hoe goed de diepe slaap geremd was. Tien procent is een gemiddelde, maar het kan ook meer of minder zijn afhankelijk van de verstoring. Als de slaap heel extreem gestoord wordt, krijg je een hogere stijging”, legt Claassen uit.

De voeten van een persoon liggen op een bed met witte lakens. — Chronisch slecht slapen verhoogt wellicht het risico op de ziekte van Alzheimer.
Pixabay, Wokandapix via CC0

Chronisch slecht slapen

De arts is tevreden met de resultaten uit dit onderzoek. “Ze bevestigen de resultaten van eerder onderzoek. Het zijn allemaal relatief kleine studies, omdat slaaponderzoek een hele onderneming is, maar het is nu toch solide dat er iets aan de hand is.”

Wat er dan precies aan de hand is, is nog niet duidelijk. Verstoring van de diepe slaap leidt tot de stapeling van een eiwit dat een rol speelt bij de ziekte van Alzheimer. Of slecht slapen ook echt leidt tot het ontstaan van Alzheimer of andere vormen van dementie durft Claassen niet te zeggen. “Het is in ieder geval niet zo dat je na een paar nachten of een week slecht slapen een verhoogd risico hebt op Alzheimer. De ophoping die ontstaat bij de ziekte van Alzheimer neemt geleidelijk toe en het kan wel tien tot vijftien jaar duren voordat er echt schade ontstaat.”

Mensen die chronisch slecht slapen zouden dus wel een verhoogd risico op de ziekte van Alzheimer kunnen lopen. Dat is waar vervolgonderzoek zich op richt. Aan het Radboudumc wordt gekeken naar mensen die jarenlang slecht geslapen hebben, voornamelijk vanwege hun beroep. Zie je onder deze slechte slapers meer mensen met een cognitieve stoornis dan onder mensen die goed slapen? In de Verenigde Staten denkt men al meer richting een behandeling. Daar wordt onderzocht of het stimuleren van diepe slaap zorgt voor een daling van amyloïd bèta.

Bron: