Speelgoed met een wetenschappelijk tintje

Kristal laten groeien

Wie zoet is krijgt kristallen. Voor de scheikunde-liefhebber is er de set Crystal Growing, waarmee je in enkele dagen kleurrijke kristallen laat groeien. In een korte scheikundesessie maak je een oplossing van monoammoniumfosfaat, dat zich na afkoeling gestaag op een ondergedompelde halve bol afzet. Op de eerste dag is al te zien dat het oppervlak bedekt is met kristalletjes. Kristalgroei is een prachtige manier om scheikunde in actie te zien, alleen is het jammer dat het proces een beetje verborgen blijft in een enigszins ondoorschijnende oplossing. Het resultaat mag er best zijn: na tweeënhalve dag lijkt het blokje bedekt te zijn met knalrood grof zeezout. De handleiding belooft kristallen van enkele centimeters groot, afhankelijk van de temperatuur en vochtigheid in huis.

Het procédé is niet moeilijk, maar de handleiding is fors. Het zijn vooral de veiligheidsvoorschriften die indruk maken. Gebruik een veiligheidsbril en handschoenen en knoei niet op plekken waar ook eten is. Voer het experiment uit met een volwassene. Voor ongeduldige wildebrassen kan de Sint beter een ander cadeautje uit deze lijst kiezen. – Roel van der Heijden, redacteur techniek -

Crystal growing (4M Educational Toys), vanaf 10 jaar, €11,95

——
h2. Kidzlabs Kitchen Science

Met een achtjarige in huis die later dolgraag wetenschapper wil worden en pretogen krijgt van labproefjes, is Kidzlabs Kitchen Science een welkom Sintcadeau. Gretig wordt de doos leeggehaald om te zien welke experimenten er allemaal mogelijk zijn. De vulkaan die je zelf kan laten uitbarsten is favoriet, maar bij gebrek aan baking soda en rode kleurvloeistof in ons keukenkastje stellen we die nog even uit. Voor de fruitklok blijken we wel de juiste ingrediënten in huis te hebben. We pakken wat beurse appels en twee gebakvorkjes, die we in de appels steken. Samen met de ijzeren pennen uit de verpakking weet de achtjarige tot zijn eigen verbazing de klok na wat prutsen aan te krijgen. “He! Het werkt echt, en zelfs zonder batterijen!”, roept hij uit.

Zo tover je uit je eigen keuken een magisch wetenschappelijk lab dat naar meer smaakt. “Morgen gaan we baking soda halen voor de vulkaan”, beslist de achtjarige mini-wetenschapper gretig. – Martine Zeijlstra, redacteur Faces of Science -

Kidzlabs Kitchen Science (4M Educational Toys), vanaf 8 jaar, €15,95

——

Oertaal

Zuzz kluv woop rarp vlun. In het spel Oertaal spreek je opeens een niet-bestaande taal! Dat gaat niet van een leien dakje, en daarom lagen mijn kinderen regelmatig in een deuk. In dit spel werk je in teams, waarbij de ene speler iets moet bouwen met gekleurde houten vormpjes en de ander daarvoor aanwijzingen moet geven met een bouwkaart. In de communicatie met je medespelers mag je je alleen bedienen van een beperkt aantal vreemde woorden. Er zijn woorden die een kleur uitdrukken of een vorm, een locatie (boven, onder, naast), een bevestiging of een ontkenning.

Het is eigenlijk een simpel concept, maar het leert je wel echt iets over taal: namelijk dat woorden willekeurig zijn (elke keer dat je het spel speelt, combineer je de woordkaarten met andere betekeniskaarten) en dat communicatie een vorm van samenwerking is (als jouw medespeler je niet begrijpt, moet je andere woorden gaan kiezen). Volgens ons miste er één cruciale woordbetekenis, maar al snel onderging één van de bestaande woorden een betekenisverandering. Ook dat is taal! Het spel is voor kinderen vanaf 7 jaar, maar doordat er 3 moeilijkheidsgraden zijn, was het ook voor mijn kinderen (11 en 14 jaar) nog erg leuk. Wel een minpuntje qua milieu en kastruimte: de doos had vier keer zo klein gekund. – Mathilde Jansen, eindredacteur en redacteur Over Taal Gesproken-

Oertaal (Megableu), vanaf 7 jaar, €19,99

——

Bouwpakket Vleermuis-detector

Ik sta naast de sloot en richt mijn ‘do it yourself’-vleermuisdetector omhoog. Het duurt even, maar dan hoor ik opeens zacht getik uit het kartonnen doosje komen. Klik klik, krkrkr! Het geluid wordt harder en neemt dan weer af. Dat was een jagende vleermuis! Deze maakt gebruik van hoge, ultrasone geluiden om een goed beeld van zijn omgeving te krijgen. En dat is precies wat de vleermuisdetector oppikt en omzet naar geluiden die wij, met onze mensenoren, kunnen horen.

Ontdek de taal van vleermuizen en ga op vleermuissafari in je eigen buurt of achtertuin met een zelfgemaakte vleermuisdetector. Het bouwpakket van Franzis bestaat uit een kartonnen doosje dat je vrij eenvoudig kunt omtoveren tot ultrasone detector met een aantal bijgeleverde onderdelen. Voor handige kinderen van een jaar of veertien is dit geen probleem, maar jongere kinderen kunnen hier wel wat hulp van hun ouders bij gebruiken.
Na een paar minuten knutselen, met de Engelse handleiding paraat, zat mijn vleermuisdetector in elkaar. Voor iemand die niet technisch is, zoals ik, begint dan de echte lol: het opsporen van vleermuizen. Het zal je verbazen hoeveel vleermuizen er in de lente en de zomer door de stad vliegen. Let opꓽ vleermuizen houden in de winter een winterslaap en zijn dan dus niet te horen. – Nathalie Winkster, redacteur Gezondheid -

Vleermuisdetector (Franzis), vanaf 14 jaar, €24,95

——

Pandemic

Door de coronacrisis weet iedereen wat een virus en een pandemie is, ook kinderen. Mijn stiefzoon van negen legt in detail uit hoe zeep virussen van je hand wast en mijn vijfjarige neefje speelt teststraatje op school (waarbij ik hoop dat ze dat stokje niet echt bij elkaar in de neus duwen). Tijdens het bordspel Pandemic beleven spelers een pandemie op kleine én veilige schaal. Het doel? De wereld redden van gevaarlijke ziekteverwekkers door medicijnen te maken en ziektes uit te roeien. Soms voelt het als dweilen met de kraan open: je probeert brandhaarden in te dammen en nieuwe uitbraken te voorkomen, terwijl het virus vrolijk van stad naar stad hopt.

Het klinkt als een herhaling van een vervelende periode, maar het spel is verrassend leuk en verslavend. Bij mij thuis ligt het dan ook regelmatig op tafel. Ook als er geen kinderen bij zijn. Het mooie is dat de spelers samen tegen de ziekteverwekkers strijden. Overleg, samenwerking en een goed plan van aanpak zijn essentieel. Uiteindelijk win of verlies je als groep. Een ideaal spel dus voor slechte verliezers.
Volgens de makers is Pandemic geschikt voor kinderen vanaf acht jaar. Dat vind ik wat aan de jonge kant. Maar omdat het een coöperatief spel is, kan een achtjarige wel meekomen als andere spelers wat ouder zijn. Als hij of zij de aandacht er tenminste bij kan houden, want een potje duurt ongeveer een uur. – Nicole van ‘t Wout Hofland, redacteur biotechnologie -

Pandemic (Z-Man Games), vanaf 8 jaar, €39,95

——

Broabants Woordenspel

Spreek je een dialect en houd je van puzzelen met letters? En kom je misschien ook nog eens uit Brabant? Dan is Het Broabants Woordenspel zeker iets voor jou! De Sint schonk mij dit grappige cadeau en natuurlijk probeerde ik het meteen uit. Dat was nog behoorlijk moeilijk!
Bij het ‘normale’ Scrabble ga je natuurlijk uit van het Standaardnederlands. Als je twijfelt over de spelling van een woord, dan kijk je gewoon even in het woordenboek. Speel je in het dialect, dan gaat dat net even anders. Voor het Brabants is er namelijk geen ‘standaardspelling’. Je moet dus samen met je tegenstander(s) bepalen of een woord is toegestaan. Het spel bevat tegeltjes waarop letters staan afgebeeld met accenten om recht te doen aan de uitspraak.

Ook als je kennis van het Brabantse dialect niet zo groot is, kun je het spel goed spelen. Je mag namelijk ook gewoon woorden in het Nederlands leggen. Maar let op: woorden in het dialect tellen dubbel! Het spel is er trouwens ook voor het Fries, Amsterdams, Haags en Rotterdams. Om je op weg te helpen vind je achteraan in de gebruiksaanwijzing een lijst met suggesties. Keileuk! – Kristel Doreleijers, Faces of Science -

Broabants Woordenspel (House of Holland), vanaf 12 jaar, €18,95

——

Beeblio

‘Hueh’ is het buitenaardse woord voor ‘sigaret’, logisch toch? Tijdens het spelen van Beeblio ontdek je al snel dat woorden niet zomaar willekeurige labeltjes zijn voor de dingen om ons heen. Alle spelers hebben in hun hand zeven kaartjes met daarop steeds een woord in een buitenaardse taal. Elke speler trekt een kaartje met een voorwerp. Welk alien-woord in je hand past het best bij jouw voorwerp? Als je medespelers het daarmee eens zijn, scoor je punten. Het leukst is om vervolgens steeds uit te leggen waarom je een bepaald woord associeerde met dat voorwerp. Was het de klank? Leek het op een bestaand woord?

De tweede fase in het spel is moeilijker – wellicht té moeilijk voor mensen zonder talenknobbel (die deze fase dan ook prima kunnen overslaan). Hierin maak je zinnen met steeds drie woorden die je in de eerste ronde een betekenis hebt gegeven. Zonder te spieken. Wat heb je onthouden?

Beeblio is een leuk spel voor iedereen vanaf een jaar of tien. Met maar liefst 234 alien-woordkaarten en 200 voorwerpkaarten wordt het niet snel saai. Maar wees gerust: je hoeft niet steeds al die 200 voorwerpen te benoemen, na drie rondes is je tijdelijke woordenschat compleet en mag je zinnen gaan maken. – Erica Renckens, eindredacteur -

Beeblio (Identity Games), vanaf 10 jaar, €16,89