Naar de content

Slimme kleding in elke kledingkast

Onderzoek naar de verstrengeling van mode en technologie

Liselotte Fleur

Door slimme kleding gaat de drager anders naar zichzelf en de wereld om zich heen kijken. Dat concludeert Lianne Toussaint van de Radboud Universiteit in haar proefschrift. Ze onderzocht de samensmelting van mode en technologie.

Flexibele zonnecellen die een jas transformeren tot een oplader voor de batterij van je smartphone. Een jurk met 3D-geprinte robotische onderdelen die andere mensen op afstand houdt. Of een trui die helpt je houding te corrigeren. Het zijn allemaal voorbeelden van ‘technomode’, kleding waarin mode en technologie met elkaar versmolten zijn.

Mainstream is het nog niet. Tot nu toe dragen, naast popsterren, vooral modellen van ontwerpers dit soort kleren. Toch duurt het niet lang meer voor kleding met flexibele elektronica beschikbaar komt voor het grote publiek, denkt cultuurwetenschapper Lianne Toussaint. In haar promotie-onderzoek aan de Radboud Universiteit in Nijmegen verkende zij de mogelijkheden van technomode. Ook stelde ze kritisch vragen. “In de literatuur is iedereen jubelend over technomode”, zegt Toussaint. “Ik wil ook de onwenselijke richting die het op kan gaan onderzoeken.” Wat vaststaat: door slimme kleding gaat de drager anders naar zichzelf en de wereld om zich heen kijken.

Geen hangend stuk stof

Toussaint gebruikte inzichten uit de cultuurwetenschap, filosofie en sociale wetenschap. Ze baseerde zich daarbij op voorbeelden van intelligente kleding uit de praktijk en deed diepte-interviews met Nederlandse ontwerpers en dragers van hun kleding.

Eén van die ontwerpers is Pauline van Dongen, die in haar eigen promotie-onderzoek aan de Technische Universiteit Eindhoven probeert om technomode zowel mooi als functioneel te maken. Ze ontwierp bijvoorbeeld een shirt met strak vormgegeven zonnecellen dat je mobiel oplaadt.

In hun samenwerking troffen theorie en praktijk elkaar. Toussaint reflecteerde op de ontwerpen van Van Dongen vanuit de interviews die zij hield met de dragers. En Van Dongen nam de concepten en theorieën die Toussaint op papier zette weer mee in haar ontwerp. “Haar shirt met zonnecellen zette mij bijvoorbeeld op het spoor om te onderzoeken wat de impact is van dit soort nieuwe materialen in relatie tot ons lichaam”, aldus Toussaint. “Zo’n kledingstuk is niet langer een passief hangend stuk stof.”

Jurk in aanvalsmodus

Nieuwe materialen kunnen intieme informatie verspreiden over degene die het draagt. Door middel van tekst, licht, kleur, beweging en geluid kan intelligente kleding iets weggeven over wie jij bent. “Stel je een kledingstuk voor met lichtjes of geluid verbonden met je hartslag. Dat kan voor jezelf nuttig zijn, maar misschien wil je die informatie niet met je omgeving delen.” Zolang je daar zelf controle over hebt is er niks aan de hand, maar wat als zo’n systeem in de handen is van een arts of werkgever? Er zijn bedrijven die al experimenteren met draagbare sensoren om de gezondheid van hun werknemers in de gaten te houden, zoals vastgoedadviseur Colliers, waar NRC twee jaar terug over berichtte. Schending van privacy is een gegronde implicatie waar we bij stil moeten staan, concludeert Toussaint in haar proefschrift.

Iets anders wat speelt: technologische kleding is een nieuwe ervaring voor de drager en zijn lichaam. Als voorbeeld geeft ze de robotische spinnenjurk van ontwerper Anouk Wipprecht, gebaseerd op de verdedigende reactie van een spin die zich bedreigd voelt. Die strekt zijn poten uit richting het gevaar. De schouderstukken van de jurk bestaan ook uit lange 3D-geprinte robotische poten die geprogrammeerd zijn om in de ‘aanvalsmodus’ springen als mensen te dichtbij komen.

“Het model dat deze jurk droeg, zei dat het voelde alsof ze juist de aandacht op zich vestigde, terwijl het ontwerp bedoeld is om mensen op afstand te houden. De jurk reageert ook op wat er achter je gebeurt, op dingen die je zelf niet ziet. Daardoor was de drager alert en wantrouwig. Technomode kan de manier waarop je naar jezelf en de wereld kijkt veranderen”, aldus Toussaint.

Verlicht hardloopshirt

Natuurlijk zitten er ook een hoop voordelen aan slimme kleding: nieuwe manieren om jezelf te tonen en een extra laag communicatie. Mode is van oorsprong een sociaal fenomeen. Door je op een bepaalde manier te kleden, druk je jezelf uit of laat zien dat je ‘erbij’ hoort. Of dat nou je sportclub of vriendengroep is. Technokleding vergroot die mogelijkheden.

Met dit verlichte hardloopshirt kan je ‘s avonds je lampjes thuislaten.

JR Hammond

Neem het verlichte hardloopshirt van Pauline van Dongen, met LED-strips verwerkt in een folie. Hardlopers communiceren in een drukke wedstrijd via zo’n kledingstuk met elkaar zonder te praten of te gebaren. Toussaint: “Uit interviews met lopers die het shirt droegen tijdens de Night Run in Amsterdam kwam naar voren dat zij zich meer met elkaar verbonden voelden.”

Van catwalk naar kledingkast

Is slimme kleding al slim genoeg om de catwalk te verlaten? De kans dat de ontwikkeling doorzet, is reëel volgens de promovendus. Straks is het misschien wel heel normaal dat we elke dag een shirt met zonnecellen dragen. Het grootste obstakel is de commerciële productie, denkt Toussaint. Sommige items zijn op kleine schaal al beschikbaar, maar de kledingstukken zijn duur en soms niet goed wasbaar of zitten oncomfortabel. Toussaint: “Zelf heb ik hardgelopen in dat verlichte shirt en dat voelde goed.”

In de sportwereld gaat het met de technologische innovatie sowieso wat harder dan in de gewone modewereld. Producenten van sportkleding zijn actief bezig met onderzoek en ontwikkeling. Toussaint: “Sporters zijn vaak uit op prestatieverbetering. Als een nieuw materiaal je sneller maakt, wil iedereen het hebben.”

ReactiesReageer