Slim spelen met talen op de kinderopvang

Knutselen met peuters is een feest vol plakkerige kinderhandjes en een tafel vol met allerlei materiaal. Papier verandert in kuikens. Maar wat nu als een druk knutselende peuter het woord voor kuiken niet weet omdat haar ouders thuis een andere taal spreken? Hoe gaan opvangmedewerkers daar nu slim mee om zodat kinderen zich zo goed mogelijk ontwikkelen?

Voor mijn onderzoek ging ik in gesprek met pedagogisch professionals die werken op de kinderopvang met meertalige kinderen. Ik interviewde dertien pedagogisch professionals en 216 professionals deden mee aan een vragenlijst. Op de opvang leven soms vragen en zorgen rond kinderen die meertalig opgroeien en nog niet zo goed Nederlands kunnen. Driekwart van de medewerkers in mijn onderzoek had nooit (bij)scholing gevolgd over meertalige kinderen, dus logisch dat zij soms vragen hebben. Gelukkig zijn er ook veel antwoorden!

Hieronder beschrijf ik goede ideeën van pedagogisch professionals, waarvan we uit onderzoek weten dat ze een groot verschil kunnen maken voor meertalige kinderen op de kinderopvang.

Meertaligheid

Het inzetten van meertaligheid op de groep heeft vaak veel voordelen, vertelden de pedagogisch professionals in mijn onderzoek. De professionals leerden bijvoorbeeld een paar woordjes in de moedertaal van kinderen, zodat kinderen zich snel welkom en op hun gemak voelden, en beter begrepen wat er gebeurde. Ook op andere manieren gaven zij de talen een plekje op de groep: zij zetten bijvoorbeeld liedjes op in verschillende talen of gingen met de kinderen tellen in verschillende talen. Ze vonden het mooi dat kinderen op deze manier zagen dat er veel verschillende talen zijn, en dat sommige kinderen misschien nog niet zo goed Nederlands kunnen, maar wel al heel goed hun moedertaal.

Een inclusief taalbeleid, waarin naast Nederlands ook andere talen een plekje hebben, heeft veel voordelen voor kinderen. Het kan kinderen ook helpen om het Nederlands beter te begrijpen en te leren, zoals dit voorbeeld van een pedagogisch professional laat zien:

“Het thema was lente en we hadden kuikens geknutseld. Ik vroeg aan een meisje: wat heb jij gemaakt? In het Nederlands. Dat kon ze mij niet vertellen. Toen heb ik het in het Turks gevraagd en verteld dat het op een kuiken lijkt. Toen was het voor haar een bevestiging van: 'oh, wacht eens even, het is een kuiken.' De Turkse taal is dan een kapstok die je dan maakt en aan de kapstok hang je de Nederlandse taal. Een half uur later laat zij zien: 'kijk juf, kuiken!'”

Pedagogisch professionals zagen soms dat niet alle talen gelijk worden behandeld. Dat weten we helaas ook uit eerder onderzoek. Niet alle talen hebben altijd een plekje, terwijl dat wel voordelen zou hebben:

“Als professionals die minder ervaring hebben te maken krijgen met meertaligheid is er vaker meer moeite met Arabisch dan met Europese talen. Terwijl ik denk: we hebben een Duits kindje en daar tel je wel tot vijf mee in het Duits, omdat je dat kan, omdat dat dichtbij ligt, maar dat kindje in het Arabisch daar doe je dat niet mee. Ja, nou, dat vind ik gek.”

Moedertaal

Soms zijn er kinderen met dezelfde moedertaal op de groep die naar elkaar toe trekken. Uit onderzoek weten we dat dit voordelen heeft, bijvoorbeeld voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen. Een pedagogisch professional vertelde:

“We hadden recent kinderen die spraken met elkaar Arabisch, maar die gingen elkaar ook helpen in het Nederlands als ze tegen ons wat wilden zeggen, dus ze konden daar echt wel steun zijn.”

Andere pedagogisch professionals vertelden dat kinderen soms ook met elkaar speelden in hun moedertaal. De professionals speelden dan mee en maakten de vertaalslag naar het Nederlands, zodat kinderen de koppeling kunnen maken tussen beide talen. Het is belangrijk voor de ontwikkeling dat kinderen in hun moedertaal kunnen spelen, vertelde een pedagogisch professional, om zich goed te ontwikkelen:

“Je kan niet zeggen: ‘je mag geen Turks praten.’ Geen taal, geen spel, geen ontwikkeling.”

Aansluiting met thuis

Pedagogisch professionals vertelden ook dat het belangrijk is om thuis en opvang op elkaar aan te laten sluiten. Bijvoorbeeld door ouders te betrekken bij wat er op de opvang gebeurt, maar ook door de opvang meer bij de thuissituatie te laten aansluiten:

“Dat jongetje dat vluchteling is. Al die felgekleurde dingen die wij hier hebben, dat is totaal geen raakvlak met wat er dan thuis gebeurt. Dus toen we buiten waren met de kinderen zei ik: ‘gaan jullie nou eens op zoek naar een tak die groter is dan mijn grote tak en een takje dat kleiner is dan mijn kleine tak.’ Die jongen, die bloeide helemaal op. En de andere kinderen vonden dat helemaal geweldig en die begrepen daardoor ook meer waarom, als we buiten gingen spelen, dat hij niet op een fiets ging of achter een bal ging aanrennen, maar voornamelijk in de struikjes en de bosjes en met de bomen bezig was.”

Daarnaast is het belangrijk om ouders te adviseren om thuis hun beste taal, de taal van hun hart, met hun kinderen te spreken, vertelden pedagogisch professionals. Een sterke basis in de thuistaal kan kinderen ook helpen met het leren van het Nederlands.

We weten dat meertaligheid veel voordelen met zich meebrengt. De voorbeelden hierboven laten zien dat meertaligheid ook op de kinderopvang kan worden ingezet als verrijking!

Meer weten? Voor de kinderopvang hebben wij vanuit Project MIND, in samenwerking met SLO, ook een Toolbox hierover uitgebracht.