Nog lang geen duurzaam milieubeleid

Water moet iedere dag aanwezig zijn, benadrukt Rietveld. “Een onbetrouwbare leiding werkt niet. Dan regelen mensen wel wat anders en vaak halen ze dan water uit een minder betrouwbare bron. Je moet continu monitoren en de kwaliteit handhaven. Ik hoop dat dit gebeurt. En dat we er niet vanuit gaan dat we klaar zijn nu 89 procent wereldwijd toegang heeft tot schoon water, omdat overal putten zijn geslagen. Want daarmee zijn we er nog niet.”

Rietveld deed de afgelopen jaren ook onderzoek in China, Mozambique en Colombia. “In Mozambique is een interessante ontwikkeling gaande. In buitenwijken willen de mensen graag water. Als de overheid niks voor ze doet, dan regelen ze het zelf. Iemand maakt een put en ook anderen halen daar water vandaan. Op die manier ontstaan kleine privé-ondernemingen. Totdat ze zo groot worden, dat het waterbedrijf het over wil nemen. Dan ontstaat strijd. Ik vind dat positief, omdat mensen zelf belangrijke stappen zetten om hun eigen water te regelen.”

Zorgelijk

Veel minder goed nieuws was er bij een ander belangrijk onderdeel van Millenniumdoel 7: het beperken van de CO₂-uitstoot. Het gebruik van fossiele brandstoffen veroorzaakt onder meer luchtvervuiling en bedreigt daardoor de gezondheid van veel mensen. Bovendien veroorzaakt het, volgens een grote groep wetenschappers, klimaatverandering. De gemiddelde temperatuur stijgt naar verwachting en extreme droogtes en regenval nemen toe.

“Dit doel is van geen kant gehaald”, zegt hoogleraar klimaatverandering Pier Vellinga van Wageningen Universiteit. “Het was prima om het doel te stellen de CO₂-uitstoot te beperken, maar er stonden geen middelen tegenover. Het is zeer zorgelijk dat de uitstoot zo fors is gegroeid.” En de cijfers ondersteunen dat. Tussen 1990 en 2012 nam de wereldwijde CO₂-uitstoot toe met vijftig procent.

Toen het doel werd geformuleerd, werd verwacht dat de Westerse landen het voortouw zouden nemen. “Maar op dat moment waren China en India al in opkomst. Onder meer door hun razendsnelle ontwikkeling is de uitstoot zo hard gestegen. Het helpt ook niet dat de Westerse landen zo aarzelend zijn”, aldus Vellinga.

Te laat?

Daardoor is het in China nu op sommige plekken zo vies, dat het mensenlevens kost en bedrijven zich niet meer willen vestigen in de meest verontreinigde gebieden, benadrukt Vellinga. Hij stelt dat het tijd is voor bezinning. “We moeten investeren in duurzame bronnen. China doet dat al. Ze noemen het overigens maatregelen tegen de luchtverontreiniging”, zegt Vellinga. Obama stelde onlangs dat klimaatverandering de grootste bedreiging voor onze toekomst is.

De inmiddels op gang gekomen klimaatverandering krijg je niet meer tot stilstand, meent Vellinga. “Het smelten van de ijskappen op Groenland en Antarctica blijft vermoedelijk nog eeuwenlang doorgaan. We kunnen wel de temperatuurstijging beperken. Ervoor zorgen dat dit binnen de twee graden blijft lukt vermoedelijk niet meer. Daarvoor is het te laat. Maar drie graden is, met extra maatregelen, goed te doen.”

Dat is mogelijk na het flink versnellen van de transitie naar duurzame energie. “Zonne- en windenergie is op de meeste plaatsen nu al goedkoper dan energie uit steenkool, aardolie of aardgas”, weet Vellinga. “Maar het gaat niet alleen om energie. Willen we de klimaatverandering beperken dan moeten we ook onze landbouwmethoden aanpassen. Minder ploegen en mest verwerken. Ook het voedselpatroon kan anders. Als we vaker vegetarisch eten is dat beter voor het milieu en onze gezondheid”, aldus Vellinga.

Doen we in Nederland genoeg? “Wij lopen in Europa achteraan”, zegt de hoogleraar klimaatverandering. “Wereldwijd worden steenkolencentrales gesloten. Hier openen we nieuwe centrales. Nederland is een van de laatste landen die klimaatverandering serieus nemen. Dat is triest. Wij exporteren nu zelfs elektriciteit uit fossiele bronnen.”

Vellinga benadrukt dat er een relatie bestaat tussen de fors toegenomen CO₂-uitstoot en armoedebestrijding. “Grof gezegd kan je stellen dat het succes van de armoedebestrijding, zoals de snelle economische ontwikkeling van China en India, ten koste is gegaan van millenniumdoel 7. Toename van de welvaart gaat gepaard met een hoog energieverbruik voor de aanleg van wegen en de bouw van huizen. Meer spullen worden gemaakt en verkocht. Eigenlijk is millenniumdoel 7 slachtoffer geworden van een succesvol anti-armoedebeleid.”