Na iets aardigs, luisteren mensen beter naar gezondheidsadviezen

Eet meer fruit, maar drink minder vruchtensap. Drink geen alcohol, of juist één glas rode wijn per dag. Melk is goed voor elk, of krijgen we juist veel te veel zuivelproducten binnen? Gezondheidscommunicatie is een lastig vak. De meeste mensen luisteren om diverse redenen niet naar wat de wetenschappers te zeggen hebben over hun gezondheid.

Verwarrende berichten

Verschillende, soms tegenstrijdige, berichten uit de media zorgen ervoor dat mensen ook niet weten wat ze moeten geloven van wat er allemaal gezegd wordt. Daarom geloven ze soms helemaal niets meer, of beter gezegd: mensen geloven alleen wat ze willen geloven. “Dat komt omdat voeding ook complex is”, vertelt Jaap Seidell, hoogleraar voeding en gezondheid aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. “Een product is niet ‘alleen maar goed’ of ‘helemaal slecht’. Fruit bijvoorbeeld bevat vitamines en mineralen, maar ook bestrijdingsmiddelen (op de schil) en suiker en zuren die ongunstig zijn.” Daarnaast is de informatie op internet deels gekleurd door mensen die er baat bij hebben, van dieetguru’s tot de levensmiddelenindustrie. Seidell: “De intensieve marketing van ongezonde producten (lekker, grote porties, lage prijzen, overal beschikbaar) maken dat we voortdurend verleid worden tot ongezond gedrag.”

Onderdeel van het leven

Volgens Seidell negeren mensen de negatieve gezondheidsadviezen omdat ze plezier beleven aan ongezonde gedragingen als drinken, roken en slechte eetgewoontes. “De beloning is direct, terwijl de nadelige gevolgen vaak pas na tientallen jaren duidelijk worden”, verduidelijkt Seidell.
Negatieve informatie over gezondheid wordt vaak ook niet aangenomen doordat het ongezonde gedrag een gewoonte is geworden. Dit verschijnsel wordt ook wel cognitieve dissonantie genoemd, dat betekent dat mensen de berichten die strijdig zijn met hun gewoonten moeilijk kunnen aannemen.

Enny Das, hoogleraar communicatie en beïnvloeding aan de Radboud Universiteit Nijmegen, heeft onderzoek gedaan naar de acceptatie van slechte gezondheidsberichten. Zij vertelt dat de ongezonde gewoonten onderdeel zijn geworden van het leven van mensen. Ze kunnen zich daardoor niet voorstellen dat ze van deze gewoonte af kunnen komen.
Das heeft echter een manier gevonden waarop mensen deze negatieve informatie wel accepteren. Het helpt om eerst iets positiefs vertellen over de mensen zelf. Op die manier wordt er een balans gecreëerd en staan mensen meer open voor een negatieve boodschap die normaal een disbalans zou creëren in hun zelfbeeld.

Positieve stemming

Het onderzoek van Das past twee manieren van positieve manipulatie toe. De eerste manier bevestigt door middel van een vragenlijst een positief zelfbeeld van de ondervraagde. Dit houdt in dat er vragen in voorkomen waaruit blijkt dat je een aardig persoon bent, zoals “Help je wel eens een oude vrouw met oversteken?”

De tweede manier is mensen in een positieve stemming brengen door ze aan iets vrolijks te laten terugdenken. Beide strategieën leiden ertoe dat men, wanneer het gaat om gezondheid, meer open staat voor bedreigende informatie. Dit principe kan in gezondheidscampagnes worden toegepast door eerst een grapje of een relativerende opmerking te maken. Dat vergt wel enige creativiteit, want bij elke campagne moet er natuurlijk iets anders verzonnen worden.