Wetenschappers hebben het DNA van een mensachtige die 400.000 jaar geleden in Spanje overleed, opgehelderd. Vreemd genoeg lijkt het op dat van de veel jongere Denisova-mens uit Siberië.
Dertig meter onder de grond en een halve kilometer van de dichtstbijzijnde uitgang, in het Atapuerca gebergte in Noord-Spanje, ligt de Sima de los Huesos grot, ofwel ‘de bottengrot’. In de afgelopen jaren werden er de resten van minstens 28 menselijke voorouders gevonden. Vrijwel alle botten van de lichamen zijn gevonden. Daarnaast vonden wetenschappers in de afgelopen jaren beenderen van holenberen. Eerder dit jaar werd het DNA van zo’n holenbeer afgelezen. Naar schatting stierf de beer 409.000 jaar geleden.
En nu was het de beurt aan een van de gevonden mensachtigen. Uit een dijbeenbot namen Svante Pääbo en zijn internationale wetenschapsteam een DNA-monster. Dat deden ze door er minieme gaatjes in te boren. In totaal leverde dat een kleine 2 gram bot op. Vervolgens zuiverden ze het DNA waarna ze het af konden lezen. Deze week schrijven zij in Nature dat de eigenaar van het dijbeenbot 400.000 jaar geleden moet zijn overleden. Daarmee is het record oermensen-DNA lezen dik verbroken. Dat stond tot nu toe op 44.000 jaar. Overigens staat het record oer-DNA aflezen nog steeds op naam van de onderzoeksgroep die het 700.000 jaar oude DNA van een paard in kaart bracht
Het dijbeen van een 400.000 jaar oude mensachtige uit Sima de los Huesos, ofwel de ‘bottengrot’ in het Noorden van Spanje.
Javier Trueba, MADRID SCIENTIFIC FILMSKlein, maar veel kopieën
Het team nam, net als bij de holenbeer, mitochondrionaal DNA, afkomstig uit de mitochondriën, de ‘energiefabriekjes’ van de cel. Het mitochondrionale genoom is 16.000 baseparen groot. Dat is heel klein vergeleken met het genoom dat in de celkern zit: dat telt 3,2 miljard baseparen. Groot voordeel van het gebruik van mitochondrionaal DNA is dat iedere cel er honderden kopieën van heeft. Met al dat materiaal en de kennis over de manier waarop tijd het DNA aantast, maakt het minder uit dat veel van het DNA al lang kapot was. Er kon dus toch een reconstructie gemaakt worden.
Mitochondrionaal DNA erft over van moeder op kind. Dat komt omdat mitochondriën in de staart van de zaadcel zitten, en deze valt er tijdens de bevruchting af. Het mitochondrionaal DNA zegt weinig over de eigenschappen van een mens, maar geeft wel veel informatie over verwantschap met andere mensen. Naar mate er meer tijd is verstreken, ontstaan er toevallige veranderingen in het DNA. Op grond van de verschillen kunnen onderzoekers een stamboom van het mitochondrionaal DNA maken.
Opvallend resultaat
De gevonden botten van de individuen uit de grot werden tot nu toe aangezien voor beenderen van de Heidelbergermens (Homo heidelbergensis), een voorouder van de moderne mens. Maar na het DNA-onderzoek van Svante Pääbo, blijkt dat de mens het meeste overeenkomst vertoont met de Denisovamens. In een Siberische grot zijn alleen een kies en een vingerkootje van deze mens gevonden, maar daarmee konden wetenschappers wel zijn volledige DNA in kaart brengen. Het onderzoeksteam denkt dat de laatste gemeenschappelijke voorouder van deze twee mensachtigen ongeveer 700.000 jaar geleden geleefd heeft, al kan het ook driehonderdduizend jaar meer of minder zijn.
De mitochondrionale stamboom die uit het onderzoek kwam.
Meyer, Fu, Aximu-Petri et. al, NatureVolgens de stamboom trad de splitsing met de mensen waaruit later Neanderthalers en moderne mensen voortkwamen, al lang daarvoor op. En dat is opvallend. De gevonden botten uit de bottengrot lijken juist heel veel op de botten van Neanderthalers. Hoe dat kan, is gissen. De wetenschappers schrijven in Nature enkele scenario’s uit. Misschien dat het om een nieuwe mensachtige gaat, misschien niet. Maar de enige manier om er achter te komen hoe het zit, is door DNA uit de celkern af te lezen. Daar komt nog heel wat meer techniek bij kijken, maar er is hoop want de grot is koel en droog genoeg om het DNA leesbaar te houden en de groep heeft tot nu toe meer spectaculaire dingen voor elkaar gekregen.