Koning onder een parkeerplaats

“We vinden hem toch niet. Het kost je maar een halve dag.” Dat zei archeoloog Richard Buckley in 2011 tegen Turi King toen hij haar vroeg mee te gaan naar de plek waar ooit de kerk van het franciscaner klooster Greyfriars stond. Maar al op de eerste dag, na een paar uur graven, had ze hem gevonden: de beroemde Engelse King Richard III.

Diepste geheim

Toen het skelet boven de grond was, werkten King en haar team maandenlang in het diepste geheim aan hun onderzoek. De hele stad was benieuwd of het hem was. “Zelfs mijn man en kinderen vertelde ik niks, omdat andere ouders hun kinderen bij mijn kinderen lieten informeren of ze iets wisten.” Als eerste onderzocht King of het een man of een vrouw betrof. Het bleek een man. Een met ernstige scoliose (kromming van de wervelkolom waardoor één schouder altijd hoger staat dan de andere) en zware verwondingen aan zijn ledematen en hoofd. “Bovenop zijn schedel heeft hij drie verwondingen. Met behulp van 3D-scans weten we dat twee daarvan met hetzelfde zwaard zijn gemaakt. Een daarvan gaat onderin de schedel in. Dat kan de doodsteek zijn geweest.”

Vis maakt oud

De volgende stap was koolstofdatering. “Belangrijk detail was dat we uit de boeken wisten dat Richard een fervent viseter was. Daar moet je rekening mee houden in je datering, want dat beïnvloedt de resultaten sterk. De koolstofcyclus van een visdieet is langer. Een vis eet plankton. Vis eet vis en die vis eet ook weer vis. En dan eten wij die vis. Daardoor kom je ouder uit de test.” Uiteindelijk werd hij op 1456-1530 gedateerd. En daar viel het jaar van overlijden mooi binnen.

Tot zover was het bewijs overtuigend. Maar King wilde als genetica natuurlijk ook het DNA onder de loep nemen dat ze uit een tand van Richard had gehaald. Daarvoor had ze een directe afstammeling nodig. DNA-onderzoek kan via het Y-chromosoom dat via de mannelijke lijn wordt doorgegeven of via mitochondriaal dna dat via de moederlijke lijn wordt doorgegeven. “Je wil niet weten hoeveel mensen mij geschreven hebben dat ze graag een stukje van zichzelf wilden afstaan omdat ze zeker wisten dat ze familie van hem waren. Ik kreeg zelfs een enveloppe die duidelijk heel nat was geweest met daarin een wattenstaafje met wangslijm.”

Middeleeuwse melkboeren

Via stamboomonderzoek ontdekten King en haar collega’s dat er nog vijf afstammelingen in de mannelijke lijn moesten leven. “Helaas vielen die snel af, omdat er hoogstwaarschijnlijk een aantal middeleeuwse melkboeren zijn langsgeweest. Het y-chromosoom wordt doorgegeven via de biologische vader en dat is nou eenmaal niet altijd de man waarvan je denkt dat het je vader is.” Geen van de vijf mannen kwam wat DNA betreft overeen met Richard. Langs de vrouwelijke lijn had King meer geluk. Het team spoorde twee nazaten op: Michael Ibsen en Wendy Duldig.

“Na de dood valt het DNA uiteen dus je zit met allemaal losse fragmentjes. Maar de eerste fragmenten van Ibsen en Duldig die ik naast het DNA van Richard legde, kwamen al overeen.” Ze voerde dezelfde experimenten nog een keer uit in een ander lab en was eruit. Dit is hem! “Want hoe vaak vind je een mannenlichaam in een kerk, hoe vaak vind je iemand met scoliose, hoeveel doden hebben oorlogsverwondingen? Als je de kans op deze dingen combineert, krijg je een kans van 6,7 miljoen tegen 1. De kans dat we hem hebben gevonden is 99,9999 procent.”

Alle resten van Richard werden in maart van dit jaar opnieuw begraven, inclusief de samples die King nam voor haar onderzoek. King was daar zelf ook bij. “Dat was een mooie afsluiting van ons werk. Uiteindelijk is hij langer onder onze hoede geweest dan dat hij koning was.” De laatste analyses van de genomen samples voert ze nu uit. Zo werkt ze aan het in kaart brengen van zijn gehele genoom en kijkt ze welke informatie ze allemaal uit zijn tandsteen kan halen. “Daaruit kun je afleiden wat voor een soort infecties hij had en wat hij at.” Over een nieuwe opgraving denkt ze voorlopig nog niet na. “Zoveel geluk als binnen dit project, zullen we niet snel meer hebben.”