‘Je gezondheid hangt af van je omgeving’

100 jaar oud worden? Het kan volgens de schrijvers van vele zelfhulpboeken, zolang je maar voldoende slaapt, het juiste dieet volgt en genoeg in beweging bent. Hoewel je daarmee een heel eind komt, zegt de Amerikaanse gezondheidsexpert Devi Sridhar, is het slechts het ‘halve verhaal’. De andere helft gaat over de plek waar je woont, volgens Sridhar minstens zo doorslaggevend.

Om die reden schreef Sridhar het boek ‘How Not to Die (Too Soon): The Lies We’ve Been Sold and the Policies That Can Save Us’, waarin ze de gezondheidsimplicaties van verschillend internationaal beleid onderzoekt. Het werk biedt naar eigen zeggen een tegenwicht tegen de zelfhulpindustrie en verzet zich tegen de ‘leugen’ dat zolang je maar over genoeg wilskracht en kennis beschikt, je gemakkelijk 100 jaar oud kan worden.

Waarom is dat een leugen?

“Omdat onze gezondheid ook deels afhankelijk is van de omgeving waarin we leven. Je kunt elke dag hardlopen, maar als je daarbij telkens dieseldampen inademt, is het alsnog schadelijk voor je gezondheid. Voor inwoners van Delhi wordt geschat dat de slechte luchtkwaliteit van die stad zo’n 10 tot 15 jaar van de levensverwachting van de inwoners afhaalt.”

“Of denk aan de watervoorziening. Die wordt op sommige plekken, zoals in Schotland, publiek beheerd en is gratis beschikbaar voor iedereen. In bijvoorbeeld Haïti, maar ook de Verenigde Staten en Australië, is de watervoorziening in handen van private bedrijven. Daar koop je water in plastic flessen en ben je dus afhankelijk van je portemonnee.”

“Aan al deze situaties liggen overheidskeuzes ten grondslag. Zo is slechte luchtkwaliteit in Europa nauwelijks een probleem; overheden hebben hier actie ondernomen tegen luchtvervuiling, zoals het reguleren van dieseluitstoot of verbieden van auto’s in stadscentra.”

“De luchtvervuiling in Delhi is dus geen toeval. Het is een direct gevolg van beleid. En dat ze in Schotland zo’n goede watervoorziening hebben, komt ook niet uit het niets. In 2018 zette de overheid daar een campagne op genaamd ‘Your Water Your Life’, waarbij iedereen gratis toegang kreeg tot water, plus een hervulbare fles.”

Wat zijn andere voorbeelden van overheidsinterventies die hebben geleid tot minder gezondheidsrisico’s?

“Nederlanders staan bekend als zeer actief - slechts 3 à 4 procent van de bevolking wordt beschouwd als inactief. Dat komt doordat jullie in het dagelijkse leven ontzettend veel bewegen. Zo is het bijvoorbeeld volledig genormaliseerd om fietsend naar het werk of de supermarkt te gaan. Is dat omdat Nederlanders meer van fietsen houden? Niet zozeer, het komt door de manier waarop jullie samenleving is ingericht, met een uitgebreid netwerk van gescheiden fietspaden. Hierdoor is fietsen veilig en toegankelijk geworden.”

“Dit is echter niet altijd het geval geweest. In de jaren ‘60 en ‘70 werden grote delen van Amsterdam vernietigd om ruimte te maken voor de auto. Dat leidde tot een groeiend aantal verkeersdoden, met name onder kinderen. Onder druk van de actiegroep Stop de Kindermoord gingen overheden en stadsplanners toen nadenken over andere manieren waarop de stad kon worden ingericht, met als resultaat dat enorme netwerk van fietspaden door heel Nederland.”

“Sindsdien is het fietsen niet alleen toegenomen onder fietsliefhebbers, maar ook onder vrouwen en ouderen. Dat is interessant omdat met name die laatste twee groepen eerder geneigd zijn om sedentair gedrag te vertonen. Dat wil zeggen dat zij minder vaak bewegen, bijvoorbeeld omdat ze sport niet leuk vinden of er simpelweg geen tijd voor hebben. Ze stappen om die reden minder gemakkelijk een sportschool binnen. Maar doordat fietsen op een toegankelijke manier in de dagelijkse routine is ingebouwd, krijg je ook deze mensen in beweging.”

Jouw boek gaat dus eigenlijk niet zozeer over het fitter krijgen van al fitte mensen maar over het gezonder krijgen van de massa?

“Dat klopt. Al die zelfhulpboeken zijn gericht op grofweg 1 procent van de mensen die al fit zijn en hun lichaam nog verder willen optimaliseren, hetzij door hyrox, een triatlon of gewichtheffen. Die mensen riskeren geen snelle dood door hun levenswijze.”

“Ook ben ik niet geïnteresseerd in miljonairs die in de vorm van biohacking bezig zijn met hoe je van 100 jaar oud naar 120 jaar gaat. Mijn boek is meer toegespitst op het leeuwendeel van de bevolking; dus hoe we ervoor gaan zorgen dat de meeste mensen de 100 jaar halen. Dat is de echte uitdaging.”

“Om de achterliggende oorzaak en oplossingen te vinden, moeten we buiten onszelf gaan denken. We moeten volksgezondheid gaan zien als collectieve verantwoordelijkheid, in plaats van als een individuele aangelegenheid. Nu lijkt het soms alsof persoonlijke gezondheid verworden is tot luxeproduct, waardoor een gezondheidskloof ontstaat tussen degenen met en zonder de middelen. Ik wil die twee uiteinden dichter bij elkaar brengen.”

Wat hoop je dat lezers meenemen uit je boek?

‘Dat veel omstandigheden waar we nu de vruchten van plukken, voortkomen uit gemaakte keuzes uit het verleden. Ons is altijd doen geloven dat we over bepaalde gezondheidsfactoren, zoals luchtvervuiling of de watervoorziening, geen controle hebben. Maar door te laten zien dat deze structurele omstandigheden het resultaat zijn van overheidshandelen of -nalaten, hoop ik dat mensen zich realiseren dat ze die controle dus wel hebben. We zijn niet zo machteloos als we denken.’

‘In die zin roep ik met het boek op tot meer politieke betrokkenheid. Tegenwoordig gaat veel debat over immigranten of de staat van de economie. We praten niet genoeg over de invloed van politieke beslissingen op iemands fysieke en mentale welzijn. Politiek doet er toe, en kan iemand een deel van zijn leven kosten.’