Homeopathie is al decennialang voer voor discussie. Tegenstanders roepen dat het kwakzalverij is en voorstanders menen dat het een welkome aanvulling is op de reguliere geneeskunde. Vorige week deed ook de redactie van het medisch wetenschappelijke tijdschrift The Lancet een duit in het zakje van de immer voortdurende discussie.
The Lancet vindt dat er nu wel voldoende onderzoek is gedaan naar de effecten van homeopathie. Ze schrijven dat doktoren nu maar eens duidelijk en eerlijk moeten zijn tegenover hun patiënten dat homeopathie niets positiefs toevoegt aan het genezingsproces. En tegenover zichzelf moeten ze eerlijk zijn dat de reguliere geneeskunde haar zwaktes kent met name als het gaat om persoonlijke aandacht voor de patiënt. Homeopathische artsen besteden doorgaans veel meer aandacht en tijd aan de patiënt, wat de patiënt natuurlijk ten goede komt.
Het commentaar van de redactie komt samen met de publicatie van een uitgebreid literatuuronderzoek waarbij 110 homeopathische studies onder de loep zijn genomen. De resultaten van die onderzoeken werden vergeleken met 110 soortgelijke studies alleen dan met reguliere medicijnen. Onder de 110 onderzoeken zaten studies naar de effecten van medicatie op luchtwegaandoeningen, astma, allergie maar ook anesthesie (verdoving) bij chirurgische ingrepen. Het betroffen alleen onderzoeken waarbij een placebo-controlegroep was meegenomen.
De Zwitserse en Engelse onderzoekers vonden dat over het algemeen de studies met een kleine groepsgrootte gunstigere resultaten geven dan studies met veel deelnemers. Dit gold zowel voor de homeopathische studies als voor de reguliere geneeskundige onderzoeken. Dat is niet verrassend want een gunstiger resultaat valt in een kleine groep veel meer op. De resultaten van kleine studies zijn daarom ook minder betrouwbaar. Wat ze ook ontdekten is dat homeopathische studies juist vaker zorgvuldiger worden uitgevoerd dan reguliere studies. 1-0 voor de homeopaten zou je zeggen.
Maar de belangrijkste conclusie trokken de onderzoekers uit de groep van de ‘hoge kwaliteit’-studies. Dat zijn studies die zorgvuldig zijn uitgevoerd en met een groot aantal deelnemers. Ze vonden bij homeopathische studies een gunstig effect van gemiddeld 12 procent ten opzichte van de placebo-groep en bij de reguliere studies gaf maar liefst 42 procent een gunstiger effect dan de placebo. Die gunstige 12 procent is niets meer dan een placebo-effect aldus de onderzoekers.
Placebo-effect
De wetenschappelijke methode om uit te vissen of een medicijn werkt is een placebo-gecontroleerde onderzoeksopzet. Hierbij wordt een groep patiënten willekeurig opgesplitst in een deel dat het medicijn krijgt en een deel dat het nep-medicijn ofwel de placebo krijgt. En werkt het medicijn net zo goed tegen de kwaal – of eigenlijk net zo slecht – als de placebo dan spreek je van een placebo-effect.
Wat er in het medicijn zit maakt niet uit, zolang de patiënt maar wat toegediend krijgt is er bij een deel van de groep altijd een gunstig effect te vinden. Een medicijn dat echt goed werkt laat dan ook een veel gunstiger effect zien op de genezing dan de groep die de placebo kreeg. In het meest nette geval weten zowel de arts als de patiënt niet wie de placebo en wie het echte medicijn krijgen. Dan spreek je van een dubbelblind studie – de netste manier om uit te vissen of een medicijn wel of niet werkt.
Hoe reageren homeopathische artsen op de publicatie?
Op de site van Planet vertelt homeopathisch arts Klein-Laansma dat ze niet echt geschokt is. Al eerder schreef The Lancet juist positief over homeopathie en nu juist weer negatief. In haar praktijk ziet Klein-Laarsma haar patiënten zienderogen opknappen van een homeopathische behandeling. En dat is niet alleen omdat ze meer aandacht aan de patiënt besteedt maar de effecten komen echt ‘uit het flesje’. Als kritiek op de publicatie voert de beroepsvereniging van Nederlandse homeopathische artsen aan dat van een placebo-effect geen sprake kan zijn omdat ook bij dieren is aangetoond dat homeopathie helpt.
Jan Willem Nienhuys redacteur van Skepter – een tijdschrift met een kritische visie op pseudo-wetenschappen en kwakzalverij – reageert hoogst verbaasd op dit argument. ‘Voor een goede homeopathische behandeling is een uitvoerige anamnese (vraaggesprek om de klachten en de kwaal te achterhalen red.) nodig. En hoe doe je dat bij een dier?’ Volgens Nienhuys laten de zorgvuldig uitgevoerde studies met dieren helemaal niet zien dat homeopathie meer doet dan een placebo-effect.
‘Het einde van homeopathie’ – zoals de titel van het redactionele commentaar luidt lijkt met de publicatie in The Lancet nog lang niet in zicht. Zolang patiënten nog vragen naar homeopathische behandelingen en er baat bij hebben al dan niet via het placebo-effect. En zolang verzekeringsmaatschappijen de homeopathische medicijnen nog vergoeden. Blijft homeopathie voor velen een welkom alternatief op de reguliere geneeskunde. The story continues…
Zie ook:
- Homeopathie: wetenschap of geloof? (Kennislinkartikel)
- Hahnemanns kaartenhuis (Kennislinkartikel)
- Skeptische artikelen uit Skepter waaronder homeopathie