We worden steeds ouder, maar brengen die extra jaren lang niet altijd in goede gezondheid door. Manfred Eggersdorfer, Senior Vice-President Nutrition Science & Advocacy bij DSM Nutritional Products wil daar verandering in brengen. Hij is sinds vijf jaar hoogleraar ‘Gezond ouder worden’ bij de Rijksuniversiteit Groningen. In zijn onderzoek ligt het accent op de rol van micronutriënten, zoals vitamines. In deze gastcolumn vertelt hij waarom die zo belangrijk zijn.
De stijgende levensverwachting is één van de meest opmerkelijke prestaties van de mensheid. Onze levensduur is toegenomen en blijft dat doen. Jammer genoeg kunnen veel mensen die extra levensjaren lang niet altijd in goede gezondheid doorbrengen. We hebben te maken met een aanhoudende toename van niet-overdraagbare ziekten zoals osteoporose, diabetes, hart- en vaatziekten en kanker.
Maar er is ook goed nieuws. We krijgen steeds meer inzicht in de factoren die bepalend zijn voor onze gezondheid en ons welzijn. Voeding is er één van, naast bijvoorbeeld genetica, onderwijs en lifestyle. Er liggen dus kansen in het beter begrijpen hoe voeding precies van invloed is op onze gezondheid. Zodat we via de voeding kunnen bijdragen aan een gezond leven en gezond oud worden.
Invloed onderschat
Micronutriënten zijn essentieel voor het leven en voor een optimale gezondheid. Mensen hebben micronutriënten nodig om te groeien, te functioneren, gezond te blijven en ziekten te voorkomen. Uit voedingsonderzoek blijkt dat er in veel landen sprake is van onvoldoende opname van micronutriënten.
Neem de situatie in Nederland. De consumptie van een aantal vitamines (vitamine A, vitamine D, vitamine B6 en folaat) ligt hier onder de aanbevolen hoeveelheden. In het Verenigd Koninkrijk zijn de afwijkingen zelfs nog groter, net zoals in de Verenigde Staten en Duitsland.
Aangezien de ontoereikende opname van micronutriënten geen directe gevolgen heeft, wordt hun invloed op gezondheid en welzijn op de langere termijn vaak onderschat. Dat kan resulteren in aangetaste lichaamsfunctionaliteit en een groter risico op niet-overdraagbare ziekten. De triage-theorie van Bruce Ames geeft duidelijk aan dat een optimale nutriëntenstatus voor een lang, gezond en vitaal leven kan zorgen.
Vitamine D
Een goed bestudeerd voorbeeld is de vitamine D-status. In veel landen – waaronder Nederland – is die ontoereikend. Dat vergroot het risico op botverweking (osteomalecie) en een verminderde afweer en spiersterkte. Een optimale vitamine D-status daarentegen verkleint de kans op botbreuken en is ook van invloed op een aantal andere belangrijke gezondheidsaspecten.
Daarom is de vitamine D status voor verschillende populaties in kaart gebracht. Voor risicogroepen zoals zwangere vrouwen, kleine kinderen en ouderen bestaan inmiddels evidence-based programma’s voor de verrijking van voedingsmiddelen met vitamine D en de inname van vitaminesupplementen.
Vijf richtingen
Voor mijn wetenschappelijke werk als hoogleraar ‘Gezond ouder worden’ zie ik vijf belangrijke richtingen. De eerste richting betreft micronutriënten in relatie tot hedendaagse leefwijzen. Een voorbeeld daarvan is de zogenoemde _’DoHealth’_-studie onder ouderen. Het doel is de mogelijkheden te verbeteren om gezond ouder te worden, en de kosten voor de gezondheidszorg te verminderen via effectieve en breed inzetbare programma’s voor ziektepreventie.
Een ander voorbeeld is de ‘Food4me’_-studie op het gebied van gepersonaliseerde voeding. Deze is erop gericht individuele behoeften vast te stellen en te bepalen hoe dieetadviezen zijn te baseren op de behoefte van een persoon in relatie tot zijn genetische make-up. Het derde voorbeeld is een project met de Universiteit Groningen dat _’Marriage’ is genoemd. Het doel is hier om markers voor veroudering vast te stellen en te onderzoeken welke rol micronutriënten daarbij kunnen vervullen.
De tweede richting is het bestuderen van de rol van vitamines voorbij de minimale voedingsgerelateerde behoefte. Een voorbeeld is vitamine E: in hogere doses kan dat de progressie remmen van gematigde vormen van de ziekte van Alzheimer. Dat kan een hogere vitamine E-consumptie rechtvaardigen voor patiënten, of voor mensen met een verhoogd risico op de ziekte; hoger dan de 15 mg per persoon per dag die nu voor de algemene bevolking wordt aangeraden. Zulke mogelijkheden wil ik graag verder verkennen.
De derde richting is een evaluatie van het belang van nutrient-gen interacties. Mensen met diabetes én een bijzonder polymorfisme – het haptoglobine 2-2 polymorfisme – kennen een verhoogd risico op complicaties. Haptoglobine is een eiwit dat gevormd wordt door ons lichaam; bij mensen met het polymorfisme is dat eiwit niet langer als anti-oxidant actief. Hiervoor is te compenseren met behulp van het anti-oxidante vitamine E. Het kan er voor zorgen dat het risicoprofiel weer gelijk wordt aan dat van mensen zonder het haptoglobine 2-2 polymorfisme.
Het optimaliseren van de nutrientën-energie verhouding in voeding is de vierde richting in mijn onderzoek. Het doel is voedingsmiddelen te ontwikkelen en evalueren met een optimale nutriënten- én energieinhoud, toegesneden op de vereisten van een moderne leefwijze.
De vijfde richting betreft hulpmiddelen voor individuele feedback. Allerlei tools kunnen mensen feedback geven in relatie tot hun dagelijkse dieet, lichaamsbeweging, bloeddruk en andere factoren. Dit opent mogelijkheden voor optimale begeleiding en een gepersonaliseerde ‘gezondheidsscore’. Dit is geen toekomstmuziek meer: de eerste hulpmiddelen zijn al beschikbaar.
Alles samenvattend is een nieuwe benadering van gezonde voeding noodzakelijk vanwege veranderingen in lifestyle, de trend naar convenience alsmede socio-economische veranderingen. Wetenschappelijk onderzoek en nieuwe benaderingswijzen zullen de mogelijkheden voor verantwoord gezond ouder worden verruimen en daarmee het welzijn vergroten.