Het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift Science heeft immuuntherapie tegen kanker uitgeroepen tot doorbraak van het jaar 2013. Deze behandeling is erop gericht om het afweersysteem van de patiënt te versterken zodat het de strijd aan kan gaan met kanker. Dit jaar is uit klinische tests gebleken dat sommige patiënten baat hebben bij de nieuwe therapie.
In een aantal gevallen is het leven van kankerpatiënten dankzij de behandeling verlengd. Zo is er het verhaal van een vrouw met een grote tumor in één van de longen. Ze kreeg immuuntherapie en nu, dertien jaar na de diagnose van haar ziekte, is ze nog steeds in leven. Ook een zesjarig kind dat leed aan leukemie kreeg immuuntherapie en is nu herstellende.
Rem op T-cellen
Traditionele medicijnen tegen kanker proberen de tumorcellen aan te pakken en te vernietigen. In dat opzicht is immuuntherapie fundamenteel anders. De tumor zelf wordt met rust gelaten. In plaats daarvan zet de behandeling het afweersysteem aan het werk om de kankercellen op te ruimen.
Afweercellen ruimen kanker op.
Susan Arnold, Wikimedia CommonsImmuuntherapie is bij toeval ontdekt. Aan het eind van de jaren tachtig identificeerden Franse celbiologen een nieuwe receptor op de oppervlakte van een T-cel, een bepaald type afweercel. Tumorimmunoloog James Allison ontdekte later dat deze receptor remmend werkt op de T-cel en dat de T-cel daardoor niet is staat is een volledige afweeraanval uit te voeren.
Kennislink.nl interviewde tien toponderzoekers in Nederland en bundelde hun verhalen in een interactief digitaal boek. De onderzoekers nemen je mee in de wereld van hun onderzoek. Beleef een reis door de cel en al haar eigenaardigheden. De strijd tegen kanker legt helder uit en gebruikt daarbij beeld, video, infographics en 3D-animaties.
Kennislink.nl interviewde tien toponderzoekers in Nederland en bundelde hun verhalen in een interactief digitaal boek. De onderzoekers nemen je mee in de wereld van hun onderzoek. Beleef een reis door de cel en al haar eigenaardigheden. De strijd tegen kanker legt helder uit en gebruikt daarbij beeld, video, infographics en 3D-animaties.
NEMO KennislinkAllison bedacht dat het blokkeren van de receptor ertoe zou leiden dat het afweersysteem krachtiger wordt en wellicht wel in staat is om kankercellen op te ruimen. In 1996 publiceerde hij voor het eerst dat antistoffen, die gericht zijn tegen de ontdekte receptor, tumoren in muizen doen slinken. In diezelfde periode ontdekte een Japanse bioloog nog een nieuwe receptor op de oppervlakte van stervende T-cellen. Ook deze receptor fungeerde als een rem op het afweersysteem.
Als sneeuw voor de zon
Grote farmaceutische bedrijven wilden hun vingers niet branden aan deze nieuwe behandeling tegen kanker, omdat ze bang waren voor een grote flop. En dus kwam de opdracht om de ontdekking van Allison en zijn collega’s te vertalen naar een therapie voor mensen in handen van het kleine biotechnologiebedrijf Medarex.
Tussen 2000 en 2006 begonnen de eerste klinische tests en de afgelopen jaren kwamen er steeds meer succesverhalen naar buiten. Toch zijn er ook nog veel vragen omtrent de nieuwe kankerbehandeling. Met traditionele kankermedicijnen is het simpel: ze werken of ze werken niet. Met immuuntherapie is dat anders. Soms groeien tumoren na de behandeling extra hard om vervolgens als sneeuw voor de zon te verdwijnen.
Ook heeft de behandeling soms nog effect als de patiënt al een tijdje geen antistoffen meer gekregen heeft. Dat doet vermoeden dat immuuntherapie het afweersysteem blijvend verandert, maar hoe dat precies gebeurt is nog onduidelijk.
Geen wondermiddel
De eerste klinische tests met immuuntherapie zijn dus een succes, maar volgens Science moeten we wel oppassen dat de behandeling geen hype wordt. De therapie is op dit moment slechts voor een klein deel van de kankerpatiënten binnen bereik en zorgt bij een nog kleiner deel echt voor verbetering. Een wondermiddel tegen kanker is het dus nog niet.
Andere genomineerden
Immuuntherapie is uitgeroepen tot doorbraak van het jaar, maar Science nomineerde nog meer wetenschappelijke doorbraken. Kennislink schreef al eerder over neutrino’s afkomstig uit supernova’s, het belang van darmbacteriën, een insect met een tandwiel en het oudste menselijke genoom.