Aan deze mensachtige danken we genitale herpes

Wanneer en hoe de eerste menselijke voorouder genitale herpes opliep? Het onderzoek van Charlotte Houldcroft en collega’s van Cambridge en Oxford Brookes University laat dit zien. Ze baseren hun conclusies in het tijdschrift Virus Evolution op fossiele vondsten die tonen wanneer en waar welke mensachtigen in Afrika voorkwamen, het leefgebied van de voorouders van chimpansees en genetische rekenmodellen die de evolutionaire geschiedenis van het virus in kaart brengen.

Blaasjes op slijmvliezen

Er zijn twee soorten herpes simplex virussen die mensen kunnen besmetten: HSV1 en 2. Beide virussen kunnen genitale herpes veroorzaken, maar HSV2 doet dit in tachtig procent van de gevallen. HSV1 is vaker de veroorzaker van blaasjes op een ander lichaamsdeel: de koortslip.

Onze voorouders droegen HSV1 waarschijnlijk al mee sinds het moment dat ze van de chimpansee-voorouders afsplitsten, zo’n zeven miljoen jaar geleden. Miljoenen jaren lang ontsnapten ze aan besmetting met HSV2. Besmetting met HSV1 gaf waarschijnlijk bescherming tegen besmetting met HSV2, die toen ook nog in de mond voorkwam. Pas toen HSV2 op andere slijmvliezen belandde – die van de geslachtsdelen – had het een overlevingskans.

De schuldige

Tegen de tijd dat de moderne mens honderdduizend jaar geleden Afrika verliet, waren ze waarschijnlijk wel besmet met HSV2, anders is de wereldwijde verspreiding lastig te verklaren. Eerdere genetische analyses lieten zien dat HSV2 veel sterker leek op de variant van het virus die chimpansees met zich meedragen: ChHV1. Datzelfde onderzoek toonde dat de menselijke lijn ergens tussen de 3 en 1,4 miljoen jaar geleden besmet raakte. De onderzoekers denken nu dat een mensachtige, die besmet was geraakt door een chimp-voorouder, contact had met een menselijke voorouder.

En ze wijzen de mensachtige P. bosei als schuldige aan. Houdlcroft en collega’s denken dat een exemplaar van P. bosei geïnfecteerd chimpanseevlees at terwijl hij zelf open wondjes had. Op die manier raakte hij besmet. Destijds waren de populaties klein en één geïnfecteerd exemplaar kon dus makkelijk voor een verspreiding onder de rest van de groep zorgen.