De Geus
Het mysterie 'leven' in vijf stappen
Het fenomeen ‘leven’ is nog lang niet helemaal begrepen, maar in zijn boek ‘Wat is leven?’ praat Paul Nurse je snel bij. Een prima instapboek voor dit ingewikkelde onderwerp.
22 oktober 2020
Het Origins Center is een samenwerkingsverband van ruim 300 onderzoekers uit een groot aantal Nederlandse universiteiten, universitaire medische centra, HBO-instellingen en wetenschappelijke instituten. Zij werken samen aan de vele vragen die in de Nationale Wetenschapsagenda zijn opgenomen over dat opmerkelijke fenomeen dat we ‘leven’ noemen. Voor meer daarover zie de themapagina die het Origins Center en NEMO Kennislink gezamenlijk hebben opgezet. Daarin zijn vragen het uitgangspunt: vragen die in de Nationale Wetenschapsagenda zijn opgenomen, vragen van wetenschappelijk onderzoekers, kortom de vragen die het Origins Center in een langlopend onderzoeksprogramma heeft samengevat. Met vragen begint het. Het Origins Center richt zich naast dat onderzoeksprogramma dan ook, waar het maar kan, op de ontwikkeling van ‘vraagvaardigheid’: de vaardigheid om vragen aan ‘de wetenschap’ te stellen.
Het fenomeen ‘leven’ is nog lang niet helemaal begrepen, maar in zijn boek ‘Wat is leven?’ praat Paul Nurse je snel bij. Een prima instapboek voor dit ingewikkelde onderwerp.
Van ieder voor zich naar samen staan we sterker. Zo zijn ooit meercellige levensvormen ontstaan. Maar hoe ging dat in z’n werk? Enrico Sandro Colizzi zoekt de drijfveren achter dit belangrijke moment in de evolutie.
De aarde klotst van het water, en in het kosmische perspectief is dat opmerkelijk voor een rotsachtige planeet die zo dicht bij de zon ontstond. Hoe werd de aarde zo’n waterrijke plek waar leven zich in reusachtige oceanen kon ontwikkelen?
Ons dagelijks leven is onmogelijk zonder ijzer, koper en fosfor. De Noorse natuurkundige Anja Røyne laat je zien waar we deze bouwstenen vandaan halen en wat onze keuzes betekenen voor de voorraad die de aarde ons biedt.
Het zal nog lang duren voordat we in het lab een cel kunnen bouwen die echt leeft, denkt chemicus Bastiaan Buddingh’. Toch zijn de pogingen niet voor niets.
Darmbacteriën en gist blijken te gedijen in waterstof, het gas waaruit veel exoplaneet-atmosferen bestaan. Kan er buitenaards leven bestaan op al die planeten?
SPICA wordt niet gebouwd. Volgens de Europese en Japanse ruimtevaartorganisaties wordt de ruimtetelescoop te duur. Eerder dit jaar schreven we over de vragen die SPICA kon beantwoorden.
Een Australisch stuk aardkorst blijkt 3,2 miljard jaar geleden over de aardbol verschoven te zijn. Kennelijk was er toen al sprake van plaattektoniek, concludeert een groep Amerikaanse geologen. Tot nu toe gingen de bewijzen hiervoor terug tot ‘slechts’ 2,8 miljard jaar geleden.
Op de wereld leven meer dier- en plantensoorten dan je je kunt voorstellen. Hoe zijn al die verschillende soorten ooit ontstaan? NEMO Kennislink bezoekt het vissenlab van de Rijksuniversiteit Groningen, waar onderzoeker Martine Maan het antwoord op deze vraag probeert te vinden.
Renske Vroomans bestudeert het gedrag van digitale cellen om te zien wanneer ze samen een groter geheel gaan vormen.
De gedetailleerde kennis van een klein aantal virussen verhult dat we van het overgrote deel nog nauwelijks iets weten. Meer genetisch onderzoek is nodig om oorsprong en evolutie van virussen in kaart te brengen.
In een meteoriet uit Australië blijken deeltjes te zitten die nog ouder zijn dan de zon en de aarde. Dit ‘presolaire’ sterrenstof is ruim 7 miljard jaar oud – als de dateringen kloppen tenminste.
De ontdekking van een nieuwe bacterie die complete cellen naar binnen kan werken zet de microbiologie op z’n kop. “Dit is voor mij de publicatie van het jaar”, zegt hoogleraar microbiologie Thijs Ettema (Wageningen Universiteit).
Waaraan kun je zien of er op een andere planeet leven is (geweest)? Om dat te onderzoeken moet je eerst begrijpen waarom leven op aarde mogelijk is.
Wat is belangrijker in de evolutie: gevoelig zijn voor genetische veranderingen of juist een beetje robuust? Een groot experiment in gist laat zien dat de meest succesvolle stammen ook steeds kwetsbaarder worden voor schadelijke mutaties.
Hoe besluit een cel dat het tijd is om zich te delen? Omdat dit veel energie kost, moet het precies op het juiste moment gebeuren. Dit lijkt de snelle toename van een heel instabiel eiwit te zijn.
Kunnen we het ontstaan van leven verklaren vanuit de natuurkunde? Nee, aldus Stuart Kauffman in zijn nieuwste boek A world beyond physics. Zijn ideeën prikkelen, maar zijn toon irriteert.
Levende cellen verbruiken continu energie die ze ook zelf opwekken. Om kunstmatige cellen meer levensecht te maken, is zo’n energievoorziening een voorwaarde. Groningse chemici komen nu met een werkende, moleculaire energiecentrale.
Al eerder werd er water ontdekt in de atmosfeer van planeten, maar nu hebben astronomen een vochtige planeet gevonden met ongeveer dezelfde temperatuur als de aarde. Over de kansen voor (aardachtig) leven zegt dat overigens niet zoveel.
Zo’n twee miljard jaar geleden kwam er abrupt een einde aan het Great Oxidation Event, waarin er voor het eerst flink wat zuurstof geproduceerd werd op aarde. Dit markeert de hongerdood van een fors deel van het zuurstofproducerende leven.
Hoe zag de oercel eruit waar wij uiteindelijk allemaal van afstammen? Microbioloog Thijs Ettema zoekt naar de puzzelstukjes om de stamboom van het leven compleet te maken.
Interview met Meike Wortel en Ken Kraaijeveld: zij bestuderen microscopische wormpjes om meer grip te krijgen op de (on)voorspelbaarheid van evolutie.
Mineralen uit meteorieten van Mars laten zien dat vanaf 4,5 miljard jaar geleden geen catastrofale inslagen meer plaatsvonden op de rode planeet.
Voordat er leven was, vertoonden moleculen al gedrag dat lijkt op leven. Omer Markovitch probeert dat gedrag via computermodellen te begrijpen en te voorspellen.
In het noordpoolgebied van Canada zijn schimmels van een miljard jaar oud ontdekt. Dat is althans het vermoeden van de wetenschappers die de vondst publiceerden, maar niet iedereen is overtuigd.
Wie de geschiedenis van de mens(heid) wil begrijpen, moet vooral kijken naar schuivende continenten en veranderende klimaten, schrijft Lewis Dartnell in zijn boek Origins. Dat levert veel interessants op, maar hij ziet soms te gemakkelijk een oorzakelijk verband.
Hoe zag de eerste cel eruit? NEMO Kennislink interviewde Shraddha Shitut over haar onderzoek naar het delen van oercellen.
De zoektocht naar de oorsprong van leven heeft weer een nieuw puzzelstukje opgeleverd. Chemici hebben een route gevonden waarmee je uit hetzelfde molecuul zowel de onderdelen van RNA als van DNA kunt maken.
66 miljoen jaar geleden maakte een meteorietinslag een einde aan het dinotijdperk. Een natuurlijk massagraf in Noord-Dakota biedt voor het eerst een inkijkje in de gebeurtenissen op de dag van die inslag.
Van een chaotische verzameling moleculen naar een goed georganiseerd geheel dat zichzelf kan vermenigvuldigen. Zo is leven op aarde waarschijnlijk ontstaan. Chemicus Evan Spruijt probeert dat proces na te bootsen met druppeltjes.