Hoe we woorden als ‘blij’ of ‘boos’ interpreteren, hangt af van de context waarin het woord voorkomt. Dat laat Björn ’t Hart zien in zijn onderzoek waarop hij onlangs promoveerde. Hij keek hiervoor naar de activiteit van de fronsspier op het voorhoofd.
Deze week maakten twee semi-overheidsinstellingen bekend de woorden ‘allochtoon’ en ‘autochtoon’ uit hun vocabulaire te schrappen. Verdwijnt de lading uit het integratiedebat, door het vervangen van deze sleutelwoorden? Misschien niet meteen, maar toch heeft taal meer i...
Woordbetekenissen liggen opgeslagen verspreid over ons hele brein, in groepjes van woorden die inhoudelijk bij elkaar horen. Dit blijkt uit onderzoek van Amerikaanse wetenschappers. Op een interactief 3D-brein hebben zij de locaties van vele duizenden woorden in kaart gebracht.
Al meer dan vijftig jaar zijn taalkundigen en computerdeskundigen bezig om de computer menselijke taal te laten begrijpen. Tegenwoordig worden supercomputers ingezet die zelf verbanden zoeken tussen woorden op basis van grote datasets.
De geschiedenis van Nederlandse woordenboeken gaat terug tot de middeleeuwen. Ondanks revolutionaire veranderingen door drukpers en digitalisering blijft het verzamelen en beschrijven van onze woordenschat onmisbaar.
Piek Vossen (1960) is één van de winnaars van de Spinozapremie 2013. Vossen is hoogleraar Computationele Lexicologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij combineert taalwetenschap en informatica om taalkundige verschijnselen te analyseren met computermodellen.
In het Nederlands worden veel samenstellingen gevormd met het verbindingselement –en. Tegelijkertijd gebruiken we –en voor de vorming van het meervoud. Arina Banga laat in haar proefschrift zien dat deze vorm van homonymie invloed heeft op de manier waarop wij samenstellingen interpreteren. Ba...
Niet alle basisschoolleerlingen kennen evenveel of dezelfde woorden. Dit geldt helemaal voor dove en slechthorende leerlingen. Om de verschillen tussen leerlingen zichtbaar te maken, hebben onderzoekers van de Radboud Universiteit een woordenschattoets ontwikkeld.
Veel dreumesen van nog geen twee jaar oud gebruiken al bijvoeglijke naamwoorden als groot en hoog. Maar pas op hun zevende begrijpen ze deze termen op ‘volwassen’ niveau, concludeert taalwetenschapper Elena Tribushinina.
Jaarlijks komen er veel nieuwe woorden in onze taal die nog een beetje in de taboesfeer zitten, namelijk seksuele woorden.
Onze kennis van de betekenis van woorden lijkt eenvoudig. We hebben gewoon een lijst met woorden in ons hoofd met de daarbij horende betekenis. Maar als je wat beter naar ons woordgebruik kijkt, blijkt het toch wat ingewikkelder te zijn.
Biovlees, dat heeft juist niets met zielige kalfjes of varkensflats te maken. Halle Berry gebruikt alleen ecoluiers voor haar pasgeboren kindje. Bio en eco zijn hot, maar het zijn ook bijzondere talige elementen.
Een aap is een “vierhandig zoogdier uit de orde der primaten” – althans: volgens het woordenboek. Maar wij mensen denken bij het woord aap aan iets anders: allereerst aan ‘dierentuin’, dan aan ‘mens’, pas dan aan ‘dier’ en vervolgens aan ‘banaan’. Dat blijkt uit recent woordassociatie-onderzoe...
Het proefschrift van Elena Tribushinina gaat over de manier waarop woorden in ons hoofd zijn vastgelegd. Binnen de cognitieve taalkunde gaat men uit van prototypen: de concepten in ons hoofd zijn een soort ‘gemiddelden’ van al onze waarnemingen. Maar wanneer je kijkt naar kleuren e...
Om de levensvatbaarheid van nieuwe woorden te voorspellen, kunnen lexicologen gebruikmaken van de FUDGE-test. Hoe vaker een woord voorkomt en hoe beter het woord in het gehoor ligt, hoe hoger de score.
De affaire rondom Bill Clinton en Monica Lewinsky werd ook wel ‘Monicagate’ genoemd, waarbij dat -gate natuurlijk verwees naar dat andere grote Amerikaanse schandaal: Watergate. Hoe splinters van woorden een eigen leven kunnen gaan leiden.
Maren Pannemann onderzocht in haar promotieonderzoek de vraag waarom kleine kinderen eigenlijk lidwoorden weglaten tijdens het taalverwervingsproces en hoe zij er uiteindelijk achter komen dat het lidwoord in hun moedertaal wel degelijk verplicht is.
Het woord negerzoen werd twee jaar geleden door de fabrikant omgedoopt tot Buys zoen. Toch is het woord negerzoen, evenals het woord neger nog niet verdwenen uit de Van Dale. In Amerika is het woord in sommige staten al verboden en Detroit heeft het N-woord deze maand symbolisch begraven.
Het werkwoord krijgen kreeg er een jaar of tien geleden een toepassing bij. Sindsdien kun je gerust zeggen ‘Ik krijg dat niet naar Polen gemaild’ of ‘Hoe krijg ik dat eiwit zo snel geklopt?’ Dat lijkt misschien een onbeduidende betekenisuitbreiding, maar er is méér aan ...
Het grootste woordenboek ter wereld, het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) is binnenkort voor iedereen gratis op het internet te raadplegen. Het gaat om 350.000 á 400.000 woorden die tussen 1864 en 1998 op papier zijn gezet. Bijzonder is dat de woordbetekenissen ontleend zijn aan citate...
Je kunt spreken van een ronde klank of een ronde smaak maar ook van ronde woorden of ronde getallen. Woordbetekenissen kunnen figuurlijk uitgebreid worden van het ene naar het andere zintuig. Maar ook naar abstracte dingen zoals taal, tijd en getallen.
Of je iemand ronduit of vierkant uitlacht maakt in feite geen verschil. Woorden met een tegenovergestelde oorsprong kunnen blijkbaar dezelfde figuurlijke betekenis ontwikkelen. Maar ook de letterlijke betekenis van het woord rond benadert soms de vorm van een vierkant. Het woord rond heeft da...
Het woord blingbling is begonnen als een woord voor een bepaald soort sieraden, maar het is allang veel meer dan alleen dat. Blingbling is een algemene aanduiding geworden voor iets wat in is, wat hip, modieus, trendy is. Maar waar komt dit woord eigenlijk vandaan?
Waarom wordt het woord leuk zo vaak gebruikt? Hoe komt het dat iedereen gelijk begrijpt wat je bedoelt, als je zegt dat iets leuk was? En is leuk een typisch Nederlands woord te noemen?