Waarom de kwaliteit van de kinderopvang ons allemaal aangaat

Als je geen kinderen hebt, hoef je niet over de kinderopvang na te denken. En als je wel kinderen hebt, ben je allang blij dat je een opvangplek hebt gevonden. Ik vertel je waarom de kwaliteit van de kinderopvang ons allemaal aangaat.

27 oktober 2023

Vroeger was de wereld van de kinderopvang grotendeels onbekend voor mij. Totdat ik in 2018 een onderzoeksstage deed over meertalige dagopvang. Inmiddels doe ik mijn promotieonderzoek binnen de kinderopvang en kijk ik hoe meertalige peuters daar met elkaar omgaan, praten en spelen. In die tijd kwam ik erachter dat goede kinderopvang heel erg belangrijk is. En dat dit niet alleen in het belang van de kinderen zelf is, maar dat dit ons allemaal aangaat.

Op jonge leeftijd maak je het verschil

Jonge kinderen hebben de toekomst. En als we willen dat ze een mooie toekomst hebben, dan is een goede basis in de eerste levensjaren ontzettend belangrijk. Onderzoek laat zien dat de eerste levensjaren cruciaal zijn voor de verdere ontwikkeling. Hoe het met je gaat als klein kind is een goede voorspeller voor hoe het later met je gaat op school of als volwassene. Op jonge leeftijd maak je dus het verschil.

Nobelprijswinnaar James Heckman legt uit dat goede kinderopvang de beste investering is die je kunt doen.

Nobelprijswinnaar James Heckman heeft laten zien dat goede kinderopvang de beste investering is die je als overheid kan doen. Kwaliteit is daarbij leidend: kinderopvang staat of valt bij goede kwaliteit. Hoe hoger de kwaliteit van de kinderopvang, hoe meer voordelen, aldus het Nederlandse pre-COOL onderzoek. Kinderen komen in contact met leeftijdsgenootjes en worden gestimuleerd in hun ontwikkeling. Kinderen die naar een goede kinderopvang zijn geweest doen het later op school beter. Goede kinderopvang draagt misschien bij aan lagere criminaliteit in de samenleving. Kinderopvang kan helpen om alle kinderen een eerlijke start te geven en draagt daarmee bij aan kansengelijkheid. Kinderopvang van hoge kwaliteit helpt ons aan een mooiere samenleving.

Maar ook weer niet teveel op jonge leeftijd

Voor baby’s en jonge dreumesen zijn de effecten van kinderopvang minder eenduidig positief. Als de allerjongste kinderen intensief gebruikmaken van de opvang, kan dat juist risico’s met zich meebrengen, weten we uit het pre-COOL project en buitenlandse onderzoeken. Dit zijn vooral risico’s voor hun sociaal-emotionele ontwikkeling. En deze risico’s werken mogelijk door op de lange termijn, waarbij er meer kans is op probleemgedrag op latere leeftijd. Kinderopvang kan best een stressvolle omgeving zijn, met veel wisselende gezichten, geluiden en indrukken. De onderzoekers van pre-COOL hadden gelukkig ook goed nieuws: bij hogere kwaliteit opvang verminderen of verdwijnen deze negatieve effecten.

Hoe weet je nou of kinderopvang van hoge kwaliteit is? Als ouder kan je op een aantal dingen letten. Zijn er vaste gezichten, zodat kinderen zich goed kunnen hechten? Een stimulerende en rustige omgeving? Wordt er veel met kinderen gepraat, worden ze uitgedaagd in hun spel en gestimuleerd om te communiceren? Zien medewerkers het als er iets aan de hand is en reageren ze daar vervolgens goed op?

Pedagoog Katrien Helmerhorst en socioloog Mara Yerkes vertellen over de Nederlandse kinderopvang en waar je als ouder op kunt letten.

Hoe hoog is de kwaliteit?

Hoe zit het nou in Nederland met de kwaliteit? Zoals te zien is in de video, werd de Nederlandse kinderopvang aanvankelijk gebruikt om meer vrouwen de kans te geven om te werken. Het dossier kinderopvang is niet voor niets bij het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ondergebracht. Inmiddels is de kinderopvang echt geprofessionaliseerd, wat je terugziet in de kwaliteit. De Landelijke Kwaliteitsmonitor Kinderopvang suggereert zelfs dat Nederland het daarbij relatief goed doet binnen Europa. De emotionele kwaliteit op de opvang is vaak hoog. En in tegenstelling tot in het buitenland is de kwaliteit in Nederland het best voor de kinderen die de meeste ondersteuning kunnen gebruiken.. Dat komt waarschijnlijk doordat zij in het Nederlandse systeem vve (voor- en vroegschoolse educatie) volgen.

Daar zijn echter wat kanttekeningen bij te plaatsen. Neem bijvoorbeeld taal, mijn eigen vakgebied. Mijn promotieonderzoek gaat over interacties tussen peuters op de kinderopvang. Kinderen leren heel veel van met elkaar spelen, maar op dit gebied valt op de kinderopvang nog wat te winnen. Ook valt de diversiteit aan talen en dialecten in Nederland beter in te zetten op de opvang. Meertalige opvang wordt bijvoorbeeld alleen mogelijk voor het Engels, Frans en Duits, terwijl onderzoek laat zien dat meertalige opvang in andere talen ook veel positieve effecten kan hebben.

Twin Talk GIFfrom Twins GIFs

Ook op andere vlakken zijn er dilemma’s. De educatieve kwaliteit is nog altijd aan de lage kant, terwijl die juist zo belangrijk is voor de ontwikkeling van kinderen. De kwaliteit tussen organisaties verschilt ook behoorlijk. Maatschappelijke organisaties leveren betere kwaliteit dan traditionele organisaties of organisaties die zich vooral richten op winst. En horizontale groepen, waarbij kinderen alleen met leeftijdgenootjes zitten, doen het beter dan verticale groepen, waarin baby’s, dreumesen en peuters samen zitten.

De kwaliteit staat onder druk

De kwaliteit staat onder druk door het personeelstekort. Werk in de kinderopvang moet daarom aantrekkelijker worden. Medewerkers verdienen meer waardering: zij dragen elke dag bij aan de ontwikkeling van kinderen en daarmee ook aan een mooiere samenleving. Voor onze samenleving is het belangrijk dat er goede, betaalbare kinderopvang beschikbaar is voor alle peuters. Het vorige kabinet wilde gratis kinderopvang invoeren, maar de wetenschappers achter pre-COOL., het SCP en het CPB waarschuwden dat de kwaliteit verder onder druk zou komen te staan. We weten vanuit de wetenschap dat kinderopvang staat of valt bij hoge kwaliteit. Dat komt niet alleen de kinderen zelf ten goede, maar ook de samenleving. Kinderopvang van hoge kwaliteit gaat ons allemaal aan!